TCMB: Türk lirasındaki değer kaybı, emtia fiyatlarındaki yüksek seyir ile tedarik zincirlerinde devam eden aksamalar neticesinde üretici fiyatları kaynaklı baskılar oldukça güçlü seyretti

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)
tarafından yayınlanan Aralık ayı enflasyon rakamlarını değerlendirdi.

 Bankanın enflasyon değerlendirmesinin tamamı aşağıda bulunuyor.

Özet

Tüketici fiyatları Aralık ayında yüzde 13,58 oranında artmış, yıllık enflasyon 14,77 puan yükselişle 2021 yılını
yüzde 36,08 seviyesinde tamamlamıştır. Yıllık enflasyon tüm ana gruplarda yükselmiş, enflasyondaki
yükselişe en belirgin katkı temel mal ve gıda alt grubundan gelmiştir. Bu dönemde birçok kalem üzerinde
döviz kuru gelişmelerinin yansımaları hissedilirken, kur geçişkenliğinin yüksek olduğu temel mal grubunda
fiyatlar özellikle dayanıklı tüketim malları öncülüğünde yüksek bir oranda artmıştır. Dayanıklı tüketim
malları arasında da otomobil fiyatlarındaki artış dikkat çekmiştir. Gıda grubunda yıllık enflasyon taze meyve
ve sebze kalemlerinde görece daha ılımlı seyrederken, girdi maliyetlerinin etkisiyle taze meyve ve sebze dışı
kalemlerde kayda değer bir oranda yükselmiştir. Uluslararası enerji fiyatlarında bu dönemde gerileme
izlenirken, döviz kuru gelişmelerinin yansımalarıyla başta akaryakıt, tüp gaz ve kömür olmak üzere yurt içi
enerji fiyatlarındaki artışlar devam etmiştir. Hizmet grubunda da yükselişler genele yayılırken, bilhassa
lokanta-otel grubu fiyatlarındaki hızlanma gıda enflasyonundaki görünümün de etkisiyle belirgin olmuştur.
Türk lirasındaki değer kaybı, emtia fiyatlarındaki yüksek seyir ile tedarik zincirlerinde devam eden aksamalar
neticesinde üretici fiyatları kaynaklı baskılar oldukça güçlü seyretmiştir. Bu görünüm altında, B ve C
göstergelerinin yıllık enflasyonları ve ana eğilimleri belirgin bir yükseliş göstermiştir.

Değerlendirmeler

Aralık ayında tüketici fiyatları yüzde 13,58 oranında yükselmiş ve yıllık enflasyon 14,77 puan artarak yüzde
36,08 olmuştur (Grafik 1). Bu dönemde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 15,14 ve 14,26
puan artarak yüzde 34,89 ve yüzde 31,88 olarak gerçekleşmiştir

Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir önceki aya göre temel mal, gıda, hizmet,
enerji, alkol-tütün-altın gruplarının katkıları sırasıyla 6,57; 4,47; 1,40; 1,33 ve 1,00 puan artmıştır.

Mevsimsellikten arındırılmış verilerle, üç aylık ortalamalara göre B ve C göstergelerinin eğilimlerinde yüksek
artışlar izlenmiştir (Grafik 3). Bu dönemde, enflasyon eğilimi çekirdek göstergeleri oluşturan ana bileşenlerin
tamamında dikkat çekici oranlarda yükselmiştir

Hizmet fiyatları Aralık ayında yüzde 5,27 oranında yükselmiş, grup yıllık enflasyonu 5,45 puan artarak yüzde
22,33 olmuştur (Grafik 5). Yıllık enflasyon haberleşmede gerilerken, lokanta-otelde daha belirgin olmak
üzere diğer alt gruplarda yükselmiştir. Lokanta-otel alt grubunda fiyatlar yüzde 9,81 oranında
artarken, yıllık enflasyon 11,95 puan yükselişle yüzde 40,85 seviyesine ulaşmış ve hizmetler sektörü
enflasyonunu yukarıya çekmeye devam etmiştir. Bu gelişmede, temel gıda fiyatlarındaki olumsuz
görünümün etkisiyle yemek hizmetleri fiyatlarındaki yüksek artış (yüzde 10,16) dikkat çekmiş, konaklama
hizmetleri fiyatlarında da yükselişlerin (yüzde 5,42) sürdüğü izlenmiştir. Ulaştırma hizmetlerinde fiyatlar
yüzde 5,78 oranında artarken, karayoluyla şehirlerarası ve havayolu ile yolcu taşımacılığı ücretlerindeki
artışlar öne çıkmıştır. Diğer hizmetler fiyatlarındaki artışta ulaştırma sektörüyle bağlantılı sigorta fiyatlarının
yanı sıra kura duyarlılığı yüksek olan bakım ve onarım kalemleri olumsuz ayrışmıştır. Mevsimsel etkilerden
arındırılmış verilerle incelendiğinde kira enflasyonundaki yükseliş eğiliminin Aralık ayında da sürdüğü
izlenmiştir.

Temel mal yıllık enflasyonu Aralık ayında 22,19 puanlık kayda değer bir artışla yüzde 40,55 seviyesine
gelmiştir (Grafik 5). Bu dönemde yıllık enflasyon Türk lirasındaki gelişmelere bağlı olarak tüm alt gruplarda
belirgin yükseliş göstermiş ve genele yayılan fiyat artışları kaydedilmiştir (Grafik 7). Dayanıklı mal fiyatları bu
dönemde aylık bazda yüzde 30,33 oranında artmış, bu yükselişi otomobil fiyatları (yüzde 42,38) sürüklerken,
beyaz eşya (yüzde 22,61), diğer elektrikli ve elektriksiz aletler (yüzde 19,88) ve mobilya (yüzde 17,41)
fiyatlarında da yüksek artışlar görülmüştür. Bu gelişmelerle, dayanıklı mal grubu yıllık enflasyonu yüzde
48,93’e ulaşmıştır. Diğer temel mallardaki aylık fiyat artışları genele yayılmakla birlikte konutun bakımonarımına yönelik malzemeler, kişisel bakım ürünleri, ev tekstili, temizlik malzemeleri, araç yedek parçaları,
küçük ev aletleri gibi ürünler öne çıkmış, grup aylık enflasyonu yüzde 13,38 olmuştur. Aralık ayında sezon
indirimlerinin başladığı giyim ve ayakkabı grubunda mevsimsel eğiliminin tersine aylık bazda fiyat artışı
(yüzde 7,38) izlenmiş ve yıllık enflasyon yüzde 19,92’ye yükselmiştir.

Enerji fiyatları Aralık ayında yüzde 9,75 oranında artmıştır (Tablo 1). Bu dönemde uluslararası enerji
fiyatlarında düşüş görülmesine karşın, Türk lirasındaki gelişmelerle birlikte akaryakıt (yüzde 22,41), tüp gaz
(yüzde 16,49) ve katı yakıt (yüzde 11,18) gruplarında yüksek aylık artışlar görülmüştür. Böylece, yıllık enerji
enflasyonu Aralık ayında 10,79 puan yükselerek yüzde 42,93 olmuştur .

Gıda ve alkolsüz içecek fiyatları Aralık ayında yüzde 15,99 oranında artış kaydetmiş, grup yıllık enflasyonu
16,69 puan yükselerek yüzde 43,80 seviyesine ulaşmıştır (Grafik 8 ve Tablo 2). Yıllık enflasyon işlenmemiş
gıda grubunda 14,61 puan artışla yüzde 39,83’e, işlenmiş gıda grubunda 18,71 puan artışla yüzde 47,57’ye
yükselmiştir (Grafik 9). İşlenmemiş gıda grubunda mevsimsellikten arındırılmış veriler taze meyve ve sebze
fiyatlarında aylık bazda görece daha sınırlı bir artış gösterirken, diğer işlenmemiş gıda grubunda belirgin
fiyat artışlarına işaret etmiştir. Bu dönemde, diğer işlenmemiş gıda grubunda süt (yüzde 25,30), beyaz et
(yüzde 23,80), yumurta (yüzde 21,15), patates (yüzde 28,38) ve kırmızı et (yüzde 15,93) öne çıkan kalemler
olmuştur. Aralık ayında işlenmiş gıda fiyatları aylık bazda yüzde 16,47 ile kayda değer bir artış sergilemiştir.
Bu grupta ekmek ve tahılların (yüzde 19,64) yanı sıra, katı-sıvı yağlar (yüzde 22,60), peynir ve diğer süt
ürünleri (yüzde 18,22) ve et ürünlerinde (yüzde 13,76) daha belirgin olmak üzere alt kalemler genelinde
keskin fiyat artışları izlenmiştir. Bu gelişmelerde döviz kuru, tarımsal emtia fiyatları gelişmeleri ve tarımsal
kuraklığın yansımaları izlenmiştir. Böylelikle, taze meyve ve sebze grubunda yıllık enflasyon görece sınırlı
miktarda artış göstererek yüzde 17,94 olurken, diğer gıda grubunda yıllık enflasyon 19,59 puan yükselerek
yüzde 49,35’e ulaşmıştır

Aralık ayında tütün ürünleri fiyatlarında yaklaşık 2 TL düzeyinde artış gerçekleşmiştir. Tütün ürünleri fiyatları
bu dönemde yüzde 11,96 oranında artmış, bu gelişmenin tüketici enflasyonuna etkisi 0,49 puan olmuştur.


Yİ-ÜFE

Yurt içi üretici fiyatları Aralık ayında yüzde 19,08 oranında artmış, yıllık enflasyon 25,27 puan yükselişle
yüzde 79,89 olmuştur (Grafik 11 ve Tablo 3). Alt gruplar geneline yayılan yüksek fiyat artışlarında Türk
lirasındaki değer kaybı, emtia fiyatlarındaki yüksek seyir ve arz kısıtları belirleyici olmaya devam etmiştir. Bu
dönemde petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının eğilimi önemli ölçüde yükselmiştir (Grafik 12).

Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, yıllık enflasyon enerji ve ara mallarda daha belirgin olmak üzere
tüm alt gruplarda yükselmiştir (Tablo 3, Grafik 13 ve Grafik 14). Aralık ayında alt kalemler geneline yayılan
yüksek fiyat artışları görülmüştür. En belirgin aylık artış yüzde 21,21 ile ara mallar grubunda gerçekleşmiş,
bu gelişmede ana demir-çelik ve ferro alaşımlar ile tekstil, plastik ve kağıt ürünleri öne çıkarken, diğer alt
gruplarda da belirgin fiyat artışları izlenmiştir. Enerji grubu aylık yüzde 20,38 artış ile öne çıkan bir diğer
grup olmuş, bu gelişmede elektrik-gaz imalatı ve dağıtımı ile petrol ürünleri belirleyici olmuştur. Dayanıksız
mal grubunda et ve süt ürünleri, bitkisel ve hayvansal yağlar gibi gıda imalatı kalemleri ile tekstil ürünleri
öne çıkmıştır. Sermaye malları aylık fiyat artışında metal yapı ürünleri, motorlu kara taşıtlarının parça ve
aksesuarları ile makineler belirleyici olurken, dayanıklı tüketim grubunda mobilya, ev aletleri ve mücevherat
fiyatlarında önemli artışlar görülmüştür. Bu gelişmelerle, tüketici fiyatları üzerinde üretici fiyatları kaynaklı
baskılar güçlenerek devam etmiştir.