TCMB: Tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı baskılar, temel mal ve gıda gruplarında belirgin olmak üzere, güçlü bir şekilde devam etti

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)
tarafından yayınlanan Ocak ayı enflasyon rakamlarını değerlendirdi.

 Bankanın enflasyon değerlendirmesinin tamamı aşağıda bulunuyor.

Özet

Tüketici fiyatları Ocak ayında yüzde 1,68 oranında artmış, yıllık enflasyon 0,37 puan yükselişle yüzde 14,97
olarak gerçekleşmiştir. Döviz kurunun birikimli yansımaları ve uluslararası fiyatların etkisiyle üretici
fiyatlarındaki güçlü artış eğilimi devam etmiştir. Bu dönemde tüketici yıllık enflasyonundaki artışın
sürükleyicisi temel mal ve enerji grupları olmuştur. Giyim dışında kalan temel mallarda; birikimli döviz kuru
etkileri, talep koşulları, bazı sektörlerde süregelen arz kısıtları ve uluslararası metal fiyatlarındaki
gelişmelere bağlı olarak fiyat artışları yüksek seyrini sürdürmüştür. Giyim enflasyonunda ise kısmi bir
toparlanma gözlenmekle birlikte düşük düzeyler korunmuştur. Enerji enflasyonu, petrol fiyatlarındaki artış
ile elektrik, şebeke suyu, doğalgaz gibi yönetilen/yönlendirilen kalemlerdeki gelişmeler neticesinde
yükselmiştir. Bu dönemde yıllık enflasyon hizmetlerde sınırlı ölçüde gerilerken, gıda grubunda taze meyve
ve sebze fiyatlarındaki düzeltmeyle düşüş kaydetmiştir. Diğer taraftan, çiğ süt alım fiyatlarındaki artışın ve
uluslararası tarımsal emtia fiyatlarının yansımalarıyla diğer gıda ürünlerinde enflasyon artmıştır. Bu
görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonu ve eğilimleri yükselmiştir.

Değerlendirmeler

Ocak ayında tüketici fiyatları yüzde 1,68 oranında artmış ve yıllık enflasyon 0,37 puan artarak yüzde 14,97
olmuştur (Grafik 1). Bu dönemde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 1,48 ve 1,19 puan
artarak yüzde 16,00 ve yüzde 15,50 olarak gerçekleşmiştir (Grafik 2).
Covid-19 salgını ile birlikte 2020 yılında hanehalkı tüketim kalıplarında önemli değişimler olmuş, bu
doğrultuda TÜFE sepetindeki ağırlıklar güncellenmiştir. Salgından olumsuz etkilenen lokanta-otel, giyim
ayakkabı, eğitim, eğlence-kültür, ulaştırma gibi grupların sepet içerisindeki ağırlığı bir önceki yıla kıyasla
gerilemiştir. Buna karşılık, gıda, konut, ev eşyası gibi alt grupların ağırlığı yükselmiştir. En belirgin değişim
gıda ve alkolsüz içecekler grubunda olmuş; bu kalemin payı 3,17 puan artışla yüzde 25,94’e ulaşmıştır. Bu
dönemde temel mal grubunun ağırlığı yükselirken, salgından olumsuz etkilenen hizmet sektörünün payı
gerilemiştir.

Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir önceki aya göre temel mal ve enerji
gruplarının katkıları sırasıyla 0,63 ve 0,30 puan artmış, gıda, alkol-tütün-altın ve hizmet gruplarının katkıları
sırasıyla 0,38, 0,10 ve 0,08 puan azalmıştır.

Mevsimsellikten arındırılmış verilerle üç aylık ortalamalara göre B ve C göstergelerinin eğilimleri artışını
sürdürmüştür (Grafik 3). Bu dönemde, enflasyon eğilimi temel mal grubunda belirgin şekilde artarken,
hizmet grubunda yataya yakın seyretmiştir (Grafik 4).


Hizmet fiyatları Ocak ayında yüzde 1,87 oranında artmış, grup yıllık enflasyonu 0,14 puan düşüşle yüzde
11,52 olmuştur (Grafik 5). Yıllık enflasyon, ulaştırmada yükselirken, kira, lokanta-otel ve haberleşme
gruplarında sınırlı bir şekilde artmış, diğer hizmetler grubunda ise gerilemiştir (Grafik 6). Ulaştırma
hizmetlerindeki yükselişte şehir içi ulaşım fiyatlarındaki düzenlemeler belirleyici olmuştur. Lokanta-otel yıllık
enflasyonundaki artışta yemek hizmetleri öne çıkarken, bunda gıda fiyatları ve asgari ücret gelişmelerinin
etkili olduğu değerlendirilmektedir. Kira kaleminde aylık enflasyon hız kazanmış, yıllık enflasyon yukarı
yönlü seyrini sürdürmüştür. Öte yandan, sağlık hizmetlerindeki artışlara rağmen, döviz kuru gelişmelerinin
de desteğiyle, diğer hizmetler grubunda yıllık enflasyon gerilemiştir. Haberleşme hariç tutulduğunda,
mevsimsellikten arındırılmış hizmet enflasyonu eğiliminin yüksek seyrini koruduğu görülmektedir.

Temel mal enflasyonu Ocak ayında 2,94 puan artışla yüzde 20,18 olmuştur (Grafik 5). Bu dönemde yıllık
enflasyon tüm alt gruplarda yükselmiştir (Grafik 7). Döviz kuruna ve finansman koşullarına duyarlı olan
dayanıklı tüketim malları fiyatları Ocak ayında yüzde 1,45 oranındaki artış kaydederken, mobilya
fiyatlarındaki yükseliş (yüzde 6,31) dikkat çekmiştir. Bu dönemde elektrikli ve elektriksiz aletlerde de artışlar
devam ederken, birikimli döviz kuru etkilerinin gözlendiği diğer temel mal grubunda aylık enflasyon
yükselerek yüzde 2,03 olmuştur. Giyim ve ayakkabı grubunda sezon indirimi geçen seneki seviyesinin
altında gerçekleşmiş ve yıllık enflasyon yüzde 1,91’e yükselmiştir.

Enerji fiyatları Ocak ayında yüzde 3,24 ile yüksek bir oranda artmıştır (Tablo 1). Enerji grubunda
yönetilen/yönlendirilen fiyatlardaki ayarlamaların etkileri gözlenmiş; elektrik, şebeke suyu ve doğalgaz
fiyatları sırasıyla yüzde 6,18, yüzde 7,15 ve yüzde 1,09 oranlarında yükselmiştir. Akaryakıt fiyatlarındaki artış
oranı ise uluslararası petrol fiyatlarındaki yükselişe karşın Türk lirasındaki değerlenme ve eşel mobil
uygulaması neticesinde yüzde 0,65 ile sınırlı kalmıştır. Böylelikle, enerji yıllık enflasyonu 2,22 puan artarak
yüzde 7,86’ya yükselmiştir (Grafik 8).

Gıda ve alkolsüz içecek fiyatları Ocak ayında yüzde 2,48 oranında artmış, grup yıllık enflasyonu ise baz
etkisiyle 2,50 puan azalarak yüzde 18,11 olmuştur (Grafik 8 ve Tablo 2). Bu dönemde yıllık enflasyon
işlenmiş gıda grubunda 2,59 puan artışla yüzde 18,11’e yükselirken, işlenmemiş gıda grubunda baz
etkileriyle 8,26 puan azalarak yüzde 18,08’e gerilemiştir (Grafik 9). İşlenmemiş gıda grubunda
mevsimsellikten arındırılmış veriler, sebze fiyatlarında oldukça belirgin olmak üzere taze meyve-sebze
fiyatlarında aylık bazda önemli bir düşüşe işaret etmiştir. Bu dönemde, diğer işlenmemiş gıda grubunda çiğ
süt referans fiyatındaki ayarlamanın süt fiyatlarına (yüzde 14,52) yansıdığı gözlenirken, et fiyatlarındaki
artışlar da dikkat çekmiştir. Ocak ayında işlenmiş gıda fiyatları aylık yüzde 3,75 gibi yüksek bir oranda
artmıştır. Uluslararası yağ fiyatlarının etkilerinin görüldüğü katı-sıvı yağlar grubunda (yüzde 5,43) hızlı
artışlar devam ederken, çiğ süt fiyat ayarlamasının dolaylı etkileri başta peynir ve diğer süt ürünleri (yüzde
10,48) olmak üzere ilgili gruplara geniş bir yayılımla yansımıştır. Bu gelişmelerle, taze meyve-sebze dışı gıda
grubu yıllık enflasyonu yüzde 19,89’a yükselmiştir (Grafik 10).

Ocak ayında alkollü içeceklerden alınan ÖTV, 2020 yılının ikinci yarısındaki yurt içi üretici enflasyonuna bağlı
otomatik güncelleme mekanizmasıyla artırılmıştır. Bu çerçevede, alkollü içecekler grubunun yıllık
enflasyonu 11,73 puan artarak yüzde 18,48 olmuştur.

Yİ-ÜFE

Yurt içi üretici fiyatları Ocak ayında yüzde 2,66 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon 1,01 puan artarak yüzde
26,16 olmuştur (Grafik 11 ve Tablo 3). Üretici fiyatlarında gözlenen bu yükselişte, döviz kurunun birikimli
yansımaları ve uluslararası emtia fiyatlarında süregelen artışların yanı sıra bazı sektörlerdeki arz kısıtları ve
güçlü talep koşulları rol oynamıştır. Bu dönemde, özellikle tarımsal emtia ve petrol fiyatları belirgin bir artış
kaydetmiştir. Petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının eğilimi bir miktar gerilemekle birlikte
yüksek seviyesini korumuştur (Grafik 12).

Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, yıllık enflasyon dayanıklı ve dayanıksız tüketim malları ile ara
malı gruplarında yükselirken, enerji grubunda yatay seyretmiş, sermaye malı grubunda ise gerilemiştir
(Tablo 3, Grafik 13 ve Grafik 14). Aylık bazda ise dayanıklı ve dayanıksız tüketim mallarında daha belirgin
olmak üzere bütün alt gruplarda fiyat artışları kaydedilmiştir. Ara malları grubu fiyat artışında kâğıt ürünleri,
demir-çelik ve inşaat ara girdileri öne çıkarken, ana metal grubunda yıllık enflasyon yüzde 56,85’e ulaşmıştır.
Sermaye malı fiyatlarındaki yükselişte demiryolu taşıtları, kara taşıtlarının parça ve aksesuarları ile
makineler etkili olmuştur. Birçok sektöre girdi teşkil eden kâğıt ve kâğıt ürünlerindeki fiyat artışları hız
kesmeden devam ederken, bu grupta yıllık enflasyon yüzde 42,55’e yükselmiştir. Dayanıklı tüketim malları
fiyatlarındaki yükselişte mobilya, diğer ulaşım araçları ve ev aletleri fiyatlarındaki artışlar belirleyici
olmuştur. Dayanıksız tüketim mallarında ise süt ürünlerindeki artışlar daha belirgin olmak üzere et ürünleri
ve katı-sıvı yağlarda da fiyat artışları gözlenmiştir. Bu gelişmelerle, tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları
kaynaklı baskılar, temel mal ve gıda gruplarında belirgin olmak üzere, güçlü bir şekilde devam etmiştir.