TCMB: Enflasyondaki artışa en belirgin katkı enerji ve hizmet gruplarından geldi

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)
tarafından yayınlanan Eylül ayı enflasyon rakamlarını değerlendirdi.

 Bankanın enflasyon değerlendirmesinin tamamı aşağıda bulunuyor

Özet

Tüketici fiyatları Eylül ayında yüzde 3,08 oranında artmış, yıllık enflasyon 3,24 puan yükselişle yüzde 83,45
olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde, tüketici yıllık enflasyonu alkol-tütün-altın grubunda bir miktar
gerilerken, diğer alt gruplarda yükseliş kaydetmiştir. Enflasyondaki artışa en belirgin katkı enerji ve hizmet
gruplarından gelmiştir. Enerji enflasyonu, uluslararası ham petrol fiyatlarına paralel olarak gerileyen
akaryakıt ve tüp gaz fiyatlarına karşın, elektrik, doğal gaz, şebeke suyu gibi yönetilen/yönlendirilen kalemler
ile katı yakıt fiyatlarındaki gelişmelere bağlı olarak önemli ölçüde yükselmiştir. Bu dönemde, hizmet
grubunda yıllık enflasyon tüm alt gruplarda yükselirken, özellikle ulaştırma hizmetleri ve kira alt
gruplarındaki artışlar öne çıkmıştır. Gıda yıllık enflasyonu alt gruplar genelinde yükselmiştir. Temel mal
grubunda yıllık enflasyon dayanıklı mallarda gerilerken diğer alt gruplarda artış kaydetmiştir. Jeopolitik
gelişmelere paralel olarak yüksek seyreden doğal gaz fiyatlarının yurt içi enerji fiyatlarına yansıması
neticesinde elektrik üretimi ve gaz imalatı öncülüğünde üretici fiyatlarındaki artış hızlanmıştır. Bu görünüm
altında, mevsimsellikten arındırılmış verilerle B ve C göstergelerinin aylık değişimleri bir miktar yavaşlarken
yıllık enflasyonlarındaki yükseliş devam etmiştir.

Değerlendirmeler

Eylül ayında tüketici fiyatları yüzde 3,08 oranında artmış ve yıllık enflasyon 3,24 puan yükselerek yüzde
83,45 olmuştur (Grafik 1). Bu dönemde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 2,10 ve 2,01
puan artarak yüzde 74,63 ve 68,09 olarak gerçekleşmiştir (Grafik 2).
Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir önceki aya göre enerji, hizmet, gıda ve
temel mal gruplarının katkıları sırasıyla 1,55, 1,08, 0,51 ve 0,21 puan artarken, alkol-tütün-altın grubunun
katkısı 0,11 puan azalmıştır.

Mevsimsellikten arındırılmış verilerle incelendiğinde, aylık artış önceki aya kıyasla B ve C endeksinde bir
miktar yavaşlamıştır (Grafik 3). Aylık fiyat artışları B endeksini oluşturan alt gruplardan temel mallar ve
işlenmiş gıdada zayıflarken, hizmet sektöründe güçlenmiştir (Grafik 4).


Hizmet fiyatları Eylül ayında yüzde 3,90 oranında artmış, grup yıllık enflasyonu 3,46 puan yükselişle yüzde
57,76 olmuştur. Bu dönemde yıllık enflasyon, ulaştırma ve kirada daha belirgin olmak üzere tüm alt
gruplarda artış kaydetmiştir (Grafik 5). Ulaştırma alt grubunda fiyatların yüzde 6,95 oranında yükselmesiyle,
yıllık enflasyon 7,69 puan artışla yüzde 97,98 seviyesine ulaşmıştır. Bu gelişmede, servis ücretlerine bağlı
olarak otobüs ile şehir içi yolcu taşımacılığı ile havayolu ve demiryolu yolcu taşımacılığı kalemleri öne
çıkarken, karayolu ile şehirlerarası yolcu taşımacılığı ücretleri gerilemiştir. Kira alt grubunda aylık artış yüzde
5,45 oranına yükselmiş, mevsimsellikten arındırmış veriler önceki aylara kıyasla hızlanmaya işaret etmiştir.
Diğer hizmetlerde fiyatlar aylık bazda yüzde 3,64 oranında artmış, üniversite ücretlerindeki artış neticesinde
eğitim hizmetleri ve trafik sigortasına bağlı olarak sigorta hizmetleri dikkat çeken kalemler olmuştur.
Lokanta-otel alt grubunda fiyatlar (yüzde 2,43) önceki aylara kıyasla daha ılımlı bir şekilde artmış ve alt grup
yıllık enflasyonu 0,39 puan yükselişle yüzde 81,34 olarak gerçekleşmiştir.

Temel mal grubunda Eylül ayında yıllık enflasyon 0,58 puan artışla yüzde 77,49 olmuştur. Bu dönemde, yıllık
enflasyon dayanıklı mallarda gerilerken diğer alt gruplarda yükselmiştir (Grafik 6). Dayanıklı mal fiyatları
(altın hariç) Eylül ayında yüzde 0,98 oranında artmış, bu gelişmede elektrikli ve elektriksiz aletler (yüzde
2,46) öne çıkarken, mobilya fiyatlarındaki gerileme (yüzde -0,34) daha olumsuz bir görünümü sınırlamıştır.
Böylelikle, alt grup yıllık enflasyonu 1,83 puan azalışla yüzde 89,96’ya gerilemiştir. Yeni sezon etkisinin
izlendiği giyim ve ayakkabı grubunda yıllık enflasyon 2,24 puan artarak yüzde 39,62 olmuştur. Diğer temel
mallarda ise fiyat artışları grup geneline yayılmakla birlikte kişisel bakım ürünleri ve ev ile ilgili temizlik
malzemeleri dikkat çekmiş, grup aylık enflasyonu 3,01 olarak gerçekleşmiştir.

Enerji fiyatları Eylül ayında yüzde 7,39 oranında yükselmiş, grup yıllık enflasyonu 11,25 puanlık artışla yüzde
132,98 seviyesine ulaşmıştır (Grafik 7). Elektrik ve doğal gaz mesken tarifelerinde yapılan düzenleme
sonucunda ilgili kalemlerin fiyatları yüzde 20,00 ve yüzde 20,98 oranlarında yükselerek, enerji grubu fiyat
artışının sürükleyicileri olmuştur. Şebeke suyu (yüzde 6,96) ve katı yakıt fiyatları (yüzde 6,98) da sergiledikleri
artışlar ile dikkat çekmiştir. Diğer yandan, uluslararası ham petrol fiyatlarıyla uyumlu olarak, bu dönemde
akaryakıt (yüzde -1,34) ve tüp gaz fiyatlarında (yüzde -1,03) düşüş kaydedilmiştir.

Gıda ve alkolsüz içecek fiyatları Eylül ayında yüzde 1,97 oranında artmış, grup yıllık enflasyonu 2,80 puan
yükselerek yüzde 93,05 olmuştur (Grafik 7). Yıllık enflasyon işlenmemiş gıdada 2,88 puan artışla yüzde
82,39’a ulaşırken, işlenmiş gıdada 2,52 puan yükselerek yüzde 102,90 seviyesine gelmiştir (Grafik 8).
İşlenmemiş gıda grubunda mevsimsellikten arındırılmış veriler bu dönemde taze meyve fiyatları kaynaklı
olarak taze meyve sebze fiyatlarında yükselişe işaret etmiştir. Taze meyve ve sebze dışı işlenmemiş gıdada
pirinç, yumurta ve kuruyemiş fiyatlarındaki artışlar öne çıkarken, patates ve kırmızı et fiyatlarında azalış
gözlenmiştir. İşlenmiş gıda fiyatlarında görülen yüzde 2,73 oranındaki artışta ise temelde ekmek-tahıl,
konserve sebze ürünleri ve şeker ile bağlantılı ürünler etkili olmuştur.

Yurt içi üretici fiyatları Eylül ayında yüzde 4,78 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon 7,75 puan artışla yüzde
151,50 olmuştur (Grafik 9 ve Tablo 2). Ana sanayi gruplarına göre bakıldığında, yıllık enflasyon enerji ve
dayanıksız tüketim mallarında daha belirgin olmak üzere tüm alt gruplarda yükselmiştir (Grafik 10). Aylık
fiyat artışları sektörler bazında incelendiğinde, uluslararası doğal gaz fiyatlarını takiben önemli artışlar
gösteren elektrik-gazın yanı sıra suyun arıtılması ve dağıtılması, giyim eşyası, kömür-linyit, içecek ile inşaat
sektörüyle bağlantılı ürünlerin fiyatlarındaki artışların belirgin olduğu görülmüştür.