TÜİK: Özel kuruluşlar araştırmalarının yöntemini kamuoyuna açıklamakla yükümlüler

Kuruluştan yapılan basın açıklaması aşağıda bulunuyor:

Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de resmi istatistikler haricinde; üniversitelerin,
kamuoyu araştırma şirketlerinin, sivil toplum kuruluşlarının ve meslek kuruluşlarının yapmış
oldukları saha çalışmalarına dayalı olarak ürettikleri ve yayınladıkları istatistikler mevcuttur.
Ülkemizde koordinasyon rolü TÜİK’te olan ve beşer yıllık dönemler için oluşturulan
Resmi İstatistik Programı’nın (RİP) temel amacı, resmi istatistiklerin üretiminde ve
yayınlanmasında karşılaşılan mükerrerliklerin önlenmesi, cevaplayıcı yükünün azaltılması,
kamuda insan gücü ve kaynak tasarrufu sağlanarak disiplinli bir istatistik üretim sürecinin temin
edilmesidir. Program, resmi istatistiklerin uluslararası tanım ve standartlar ile istatistiksel kalite
kriterleri çerçevesinde üretilmesini mümkün kılmaktadır.
5429 sayılı Türkiye İstatistik Kanunu’nun 6. Maddesinin 1. Fıkrası “Resmî istatistikler
Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı ve Programda belirtilen kurum ve kuruluşlar
tarafından üretilir, dağıtılır ve yayımlanır. Kurum ve kuruluşların, görev alanları ile ilgili
resmî istatistiklere ilişkin veri derleme, değerlendirme ve yayımlama görev ve yetkisi
Programda açıkça belirtilir.” hükmü yer almaktadır.
Aynı maddenin 3. Fıkrası ise “İstatistikî sonuçlar içeren araştırma faaliyetleri
yürüten gerçek kişiler veya özel hukuk tüzel kişiliğine sahip kuruluşlar, araştırmalarının
sonuçlarını basın ve yayın yoluyla kamuoyuna açıklamaları hâlinde, araştırmanın
kapsam, örnekleme yöntemi ve örnek hacmi, veri derleme yöntemi ve uygulama zamanını
araştırma sonuçlarıyla birlikte kamuoyuna açıklamakla yükümlüdürler.” hükmünü
içermektedir.
Kanunun bu maddesi, “Resmi İstatistik” kapsamında olsun ya da olmasın, gerçek veya
tüzel kişiler tarafından üretilerek yayınlanan her tür istatistiksel veri için geçerlidir. Çeşitli
araştırmalar neticesinde üretilerek yayınlanan istatistiklerin, veri kalitesi açısından
değerlendirilmesi kullanıcıların takdirinde olmakla birlikte, verinin hangi yöntemle
üretildiğine dair temel bilgilerin açık ve net bir biçimde kamuoyu ile paylaşılması kanuni
yükümlülüktür. Sınıflaması, anlaşılır ve eksiksiz açık metaverisi ile birlikte yayınlanan her
tür istatistiksel veriye dair tanımlayıcı bilgilerin kullanıcıya uygun şekilde sunulması,
Türkiye’nin de benimsediği ve uymayı taahhüt etmiş olduğu Avrupa İstatistikleri Uygulama
Esaslarının “Erişilebilirlik ve Açıklık” olarak tanımlanan 15. Maddesi gereği de zorunludur.


RİP kapsamında TÜİK tarafından yayınlanan tüm istatistiklerde olduğu gibi Tüketici
Fiyat Endeksi (TÜFE) hesaplama yöntemlerinde de Eurostat’ın güncel tavsiye kararları dikkate
alınmakta ve uluslararası norm ve standartlar çerçevesinde hesaplamalar yapılmaktadır. Her ay
düzenli olarak metaveri ve envanter bilgileri ile birlikte kurumumuz tarafından Eurostat’a
gönderilen TÜFE verileri, Eurostat’ın standart analiz süreçlerine ve denetimlerine tabi
tutulmaktadır. TÜİK’in uluslararası kuruluşlara olan yükümlülüklerini yerine
getirmesine benzer biçimde, ülkemizdeki araştırmacıların da yukarıda sözü edilen
mevzuat kapsamında hareket etmesi gerekmektedir.
Kamuoyunda adı zikredilen grup 2020 yılı Eylül ayında başladıkları çalışmaları ile eş
zamanlı olarak uzunca bir süre herhangi bir metaveri bilgisi paylaşmamıştır. Sonraki dönemde
internet sitelerinde açıklanan mevcut metaveri bölümü de standartlardan uzak ve son derece
yetersizdir. Bu nedenle, kullanıcılar sınıflama, kapsam ve yöntemleri içeren bilgilere şeffaf bir
biçimde erişememektedir. Bu çerçevede, kanunun ilgili maddelerine aykırı davrandığı
değerlendirilerek 23 Şubat 2021 tarihinde Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda
bulunulmuştur. Suç duyurusunun içeriği; ilgili grubun bültenleriyle birlikte gerekli
açıklayıcı bilgileri yayınlamamalarıyla sınırlıdır, yayınlanan çalışmanın sonuçları ile ilgisi
bulunmamaktadır. Ayrıca ilgili çalışmayı engellemeye veya durdurmaya yönelik değildir.
Sadece kamuoyunun tam, eksiksiz ve doğru bilgilendirilmesi amaçlanmaktadır.
Sözü edilen grupla ilgili rahatsız edici bir diğer husus da çalışmalarının sonuçlarını
duyururken tüketici enflasyonunu kamuoyunu yanıltıcı şekilde resmi istatistik programında yer
alan aynı isimle duyurmuş olmasıdır. Örneğin 2021 yılı Ocak ayı sonuçlarının açıklandığı 3
Şubat 2021 tarihli İngilizce tweet paylaşımında “The Consumer Price Index (CPI) in Turkey
has increased by %2.99 in January 2021” şeklinde bir ifade yayınlanmıştır. Bu ifadenin
Türkçe karşılığı “Türkiye’de Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) Ocak 2021’de % 2,99 arttı”
şeklindedir. Bu ifade ile kendi hesaplamalarını sanki resmi istatistik sonucuymuş gibi
yayınlayan grup, kamuoyunu özellikle uluslararası alanda yanlış bilgilendirmektedir.
TÜİK; araştırmacıları, ürettikleri ve yayınladıkları istatistikleri RİP kapsamında
üretilen resmi veriler ile karıştırılmasına sebebiyet verecek şekilde isimlendirmeme, bu
verileri kamuoyuna resmi istatistiklere duyulan güveni sarsacak veya manipülasyonlara
zemin yaratacak şekilde sunmama gibi konularda gerekli hassasiyeti göstermeye davet
etmektedir.
Kurumumuz; akademisyenlerin, araştırmacıların ve sivil toplum kuruluşlarının
uyguladıkları örnekleme dayalı araştırmalarını ve istatistiksel çalışmalarını her anlamda
desteklemektedir. Araştırmacılara örnek seçimi, soru kağıdı hazırlanması, sınıflama vb.
konularda her türlü teknik desteği sağlamaktadır. TÜİK, kamuoyunda oluşturulmaya
çalışılan algının aksine; amacı, kapsamı, metaverisi ve metodolojisi kamuoyuna tam ve
doğru olarak aktarılmak suretiyle gerçekleştirilecek her türlü bilimsel çalışmaları ve
istatistiksel araştırmaları bundan önce olduğu gibi bundan sonra da desteklemeye devam
edecektir.
Kamuoyuna saygıyla duyurulur.