TCMB: Tüketici fiyatları üzerinde üretici fiyatları kaynaklı baskılar sürüyor

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)
tarafından yayınlanan Kasım ayı enflasyon rakamlarını değerlendirdi.

 Bankanın enflasyon değerlendirmesinin tamamı aşağıda bulunuyor.
 
Özet

Tüketici fiyatları Kasım ayında yüzde 3,51 oranında artmış, yıllık enflasyon 1,42 puan yükselişle yüzde 21,31
olmuştur. Enflasyondaki yükselişe en belirgin katkı enerji grubundan gelmiştir. Uluslararası enerji
fiyatlarında bu dönemde bir miktar gevşeme görülürken Türk lirasındaki görünümle başta akaryakıt, tüp gaz
ve kömür olmak üzere yurt içi enerji fiyatları artış kaydetmiştir. Enflasyondaki yükselişte öne çıkan bir diğer
grup hizmet sektörü olurken, bu grupta lokanta-otel grubu fiyatlarındaki hızlanma belirgin olmuştur. Taze
meyve ve sebze dışı gıda enflasyonundaki seyir yemek hizmetleri enflasyonunu olumsuz yönde
etkilemektedir. Kasım ayında küresel gıda ve tarımsal emtia fiyatlarındaki yükseliş eğilimi tahıllar
öncülüğünde sürmüş, bu gelişmenin olumsuz yansımalarına karşın, taze meyve ve sebze enflasyonundaki
görünüm ve baz etkisiyle gıda yıllık enflasyonu sınırlı bir oranda gerilemiştir. Temel mal fiyatlarındaki aylık
artış hızlanırken, bir önceki yılın aynı dönemindeki yüksek artış nedeniyle bu grupta yıllık enflasyon görece
yatay seyretmiştir. Bu dönemde emtia fiyatlarında süregelen olumsuz seyir, tedarik zincirlerinde artarak
devam eden aksamalar ve Türk lirasındaki gelişmelerle birlikte üretici fiyatlarında enerji ve ara malları başta
olmak üzere genele yayılan artışlar görülmüştür. Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık
enflasyonları ve ana eğilimleri yükselmiştir.

Değerlendirmeler

Kasım ayında tüketici fiyatları yüzde 3,51 oranında yükselmiş ve yıllık enflasyon 1,42 puan artarak yüzde
21,31 olmuştur (Grafik 1). Bu dönemde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 1,25 ve 0,80
puan artarak yüzde 19,75 ve yüzde 17,62 olarak gerçekleşmiştir (Grafik 2).
Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir önceki aya göre enerji (0,73 puan),
hizmet (0,30 puan), alkol-tütün-altın (0,15 puan), gıda (0,13 puan) ve temel mal (0,11 puan) gruplarının
katkıları artmıştır.

Mevsimsellikten arındırılmış verilerle, üç aylık ortalamalara göre B ve C göstergelerinin eğilimlerinde artış
izlenmiştir (Grafik 3). Bu dönemde, enflasyon eğilimi işlenmiş gıda ve hizmet gruplarında daha belirgin
olmak üzere, çekirdek göstergeleri oluşturan ana bileşenlerde yükselmiştir (Grafik 4).

Hizmet fiyatları Kasım ayında yüzde 1,88 oranında yükselmiş, grup yıllık enflasyonu 1,45 puan artarak yüzde
16,88 olmuştur (Grafik 5). Yıllık enflasyon, lokanta-otelde belirgin olmak üzere tüm alt gruplarda
yükselmiştir (Grafik 6). Lokanta-otelde yıllık enflasyon Kasım ayında yüzde 28,90 seviyesine ulaşmış ve alt
grubun hizmet enflasyonu üzerindeki olumsuz etkisi belirginleşmiştir. Bu gelişmede, ekmek-tahıl ürünleri ile
et ve et ürünleri gibi gıda fiyatlarındaki görünümle birlikte yemek hizmetleri fiyatlarındaki artış (yüzde 4,24)
öne çıkarken, konaklama hizmetleri fiyatlarında da yükseliş (yüzde 2,43) eğilimi sürmüştür. Diğer hizmetler
grubunda ise sigorta hizmetlerinin yanı sıra kura duyarlılığı yüksek olan bakım ve onarım hizmetlerinde
yüksek fiyat artışları gerçekleşmiştir. Mevsimsel etkilerden arındırılmış verilerle incelendiğinde, kira
enflasyonundaki yükseliş eğiliminin Kasım ayında da sürdüğü izlenmiştir.

Temel mal yıllık enflasyonu Kasım ayında 0,10 puan gerileyerek yüzde 18,36 olmuştur (Grafik 5). Bu
dönemde yıllık enflasyon dayanıklı mal grubunda gerilerken, giyim ve ayakkabı ile diğer temel mallar
gruplarında artış göstermiştir (Grafik 7). Türk lirasındaki gelişmelere bağlı olarak yüksek aylık fiyat artışı
gözlenen dayanıklı mal grubunda, bir önceki yılın aynı dönemindeki yüksek baz sebebiyle yıllık enflasyon
gerilemiştir. Dayanıklı mal fiyatları bu dönemde yüzde 4,06 oranında artmış, bu gelişmede otomobil (yüzde
5,21), mobilya (yüzde 5,31) ve beyaz eşya (yüzde 2,40) fiyatlarındaki artışlar belirleyici olurken, diğer
elektrikli ve elektriksiz aletlerdeki yükseliş yüzde 0,63 ile sınırlı kalmıştır. Diğer temel mallarda kur
gelişmeleriyle birlikte fiyat artışları (konutun bakım onarımı, kişisel bakım ürünleri, ev ile ilgili temizlik
malzemeleri ve ev içi tekstil ürünleri ön planda olmak üzere) grup geneline yayılarak devam etmiş ve grup
aylık enflasyonu yüzde 4,27 olmuştur. Giyim ve ayakkabı fiyatları Kasım ayında yüzde 1,65 oranında
yükselerek mevsimsel ortalamasının altında bir artış göstermiş, grup yıllık enflasyonu yataya yakın bir seyir
izlemiştir.

Enerji fiyatları Kasım ayında yüzde 5,95 oranında artmıştır (Tablo 1). Bu dönemde uluslararası enerji fiyatları
ılımlı seyrederken, Türk lirasındaki görünümle birlikte katı yakıt (yüzde 14,25), tüp gaz (yüzde 13,96) ve
akaryakıt (yüzde 12,34) gruplarında yüksek aylık artışlar kaydedilmiştir. Böylece, yıllık enerji enflasyonu
Kasım ayında 6,38 puan yükselerek yüzde 32,14 olmuştur (Grafik 8).

Gıda ve alkolsüz içecekler fiyatları Kasım ayında yüzde 3,92 oranında artmış, grup yıllık enflasyonu bir
önceki yıldaki yüksek bazın da etkisiyle 0,30 puan gerileyerek yüzde 27,11 ile yüksek seyrini korumuştur
(Grafik 8 ve Tablo 2). Yıllık enflasyon işlenmemiş gıda grubunda 3,98 puan düşüşle yüzde 25,22’ye
gerilerken, işlenmiş gıda grubunda 3,15 puan artışla yüzde 28,86’ya yükselmiştir (Grafik 9). İşlenmemiş gıda
enflasyonundaki gerilemede temelde taze meyve-sebze fiyatları etkili olurken, mevsimsellikten arındırılmış
veriler Eylül ayından bu yana taze meyve-sebze grubunda gözlenen düzeltmenin sebze kaynaklı olarak bu
dönemde de devam ettiğine işaret etmiştir (Grafik 10). Bu dönemde, diğer işlenmemiş gıda grubu genelinde
fiyatlar önemli ölçüde yükselirken (yüzde 5,47); et, yumurta, patates, kuruyemiş ve bakliyat fiyatlarındaki
artışlar öne çıkmıştır. Bu gelişmelerde tarımsal kuraklık, kur gelişmeleri ve girdi maliyetleri etkili olmaya
devam etmiştir. İşlenmiş gıdada aylık fiyat artışı hızlanırken (yüzde 4,83); bu dönemde genele yayılan yüksek
artışlar görülmekle birlikte özellikle tarımsal kuraklık ve uluslararası tahıl fiyatlarında gözlenen olumsuz
seyir ile kur gelişmelerinin yansımalarının hissedildiği ekmek ve tahıllar grubundaki aylık yükseliş (yüzde
7,20) dikkat çekmiştir. Ayrıca, kırmızı et fiyatlarındaki artışların etkilerinin izlendiği işlenmiş et ürünleri,
uluslararası yağ fiyatlarının etkilerinin görüldüğü katı-sıvı yağlar ile şeker ve şekerle bağlantılı ürün grupları
öne çıkmıştır. Bu gelişmeler sonucunda, taze meyve ve sebze dışı gıda grubunda yıllık enflasyon 2,23 puan
yükselerek yüzde 29,76’ya ulaşmıştır (Grafik 10).

Yİ-ÜFE

Yurt içi üretici fiyatları Kasım ayında yüzde 9,99 oranında artmış, yıllık enflasyon 8,31 puan yükselişle yüzde
54,62 olmuştur (Grafik 11 ve Tablo 3). Alt gruplar geneline yayılan yüksek fiyat artışlarında Türk lirasındaki
gelişmeler ve tarımsal ürünler başta olmak üzere emtia fiyatlarındaki yüksek seyir belirleyici olmaya devam
ederken, tedarik zincirindeki aksamalar tekrar belirginleşmiştir. Bu dönemde petrol ve ana metal hariç
imalat sanayi fiyatlarının eğilimi önemli ölçüde yükselmiştir (Grafik 12).
Grafik 11: Yİ-ÜFE ve İmalat (Yıllık % Değişim) Grafik 12: Petrol ve Ana Metal Hariç İmalat
Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, yıllık enflasyon enerji ve ara mallarında daha belirgin olmak
üzere tüm alt gruplarda yükselmiştir (Tablo 3, Grafik 13 ve Grafik 14). En belirgin artış yüzde 13,33 ile enerji
grubunda gerçekleşmiş, bu gelişmede elektrik enerjisinin üretim ve dağıtımı, rafine edilmiş petrol ürünleri,
gaz imalatı ve kömür imalatı öne çıkmıştır. Aylık yüzde 11,55 oranında yükselen ara malları fiyatlarında
demir-çelik ile diğer metaller, tekstil iplik ve elyafları, kimyasal ve plastik ürünler dikkat çekerken, diğer alt
kalemlerde de belirgin artışlar izlenmiştir. Sermaye mallarındaki fiyat artışında (yüzde 7,91) ise metal yapı
ürünleri, motorlu kara taşıtları ile bunların parça ve aksesuarları ve makineler ön plana çıkmıştır. Dayanıklı
tüketim malları fiyatları mobilya, mücevherat ve ev aletleri öncülüğünde yükselirken, dayanıksız tüketim
mallarındaki artışta et ürünleri, tekstil ürünleri, katı-sıvı yağlar ile diğer gıda ürünleri belirleyici olmuştur. Bu
gelişmelerle, tüketici fiyatları üzerinde üretici fiyatları kaynaklı baskılar sürmektedir.