TCMB: Gıda yıllık enflasyonunda döviz kurunun gecikmeli etkileri ile uluslararası tarımsal emtia fiyatlarının seyri etkili olmaya devam etti

Merkez Bankası, gıda yıllık enflasyonunda baz etkisi kaynaklı düşüşe karşın döviz kurunun gecikmeli
etkileri ile uluslararası tarımsal emtia fiyatlarının seyri etkili olmaya devam ettiğini bildirdi.

 Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)
tarafından yayınlanan Aralık ayı enflasyon rakamlarını değerlendirdi.

 Bankanın enflasyon değerlendirmesinin tamamı aşağıda bulunuyor.

Özet

Tüketici fiyatları Aralık ayında yüzde 1,25 oranında artmış, yıllık enflasyon 0,57 puan yükselerek 2020 yılını
yüzde 14,60 oranında tamamlamıştır. Yıllık enflasyondaki artışın ana belirleyicisi temel mallar olurken,
dayanıklı mal ve giyim gruplarındaki ayrışma sürmüştür. Dayanıklı mallarda birikimli döviz kuru etkileri,
talep koşulları ve uluslararası metal fiyatlarındaki gelişmelere bağlı olarak fiyat artışları alt kalemler
genelinde güçlü seyretmiştir. Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonu ve eğilimleri
yükselmiştir. Bu dönemde petrol fiyatlarındaki artışla birlikte enerji enflasyonu yükselirken, hizmet
enflasyonundaki artış görece sınırlı kalmıştır. Gıda grubunda yıllık enflasyon baz etkisiyle sınırlı ölçüde
gerilese de, temel girdi niteliğindeki tarımsal emtia fiyatlarındaki gelişmelerin de etkisiyle fiyatlar artış
eğilimini sürdürmüştür.

Değerlendirmeler

Aralık ayında tüketici fiyatları yüzde 1,25 oranında artmış ve yıllık enflasyon 0,57 puan artarak yüzde 14,60
olmuştur (Grafik 1). Bu dönemde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 0,80 ve 1,05 puan
artarak yüzde 14,52 ve yüzde 14,31 olarak gerçekleşmiştir

Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir önceki aya göre temel mal, enerji ve
hizmet gruplarının katkıları sırasıyla 0,49, 0,16 ve 0,06 puan artmış, alkol-tütün-altın ve gıda gruplarının
katkıları sırasıyla 0,13 ve 0,01 puan azalmıştır.


Mevsimsellikten arındırılmış verilerle üç aylık ortalamalara göre B ve C göstergelerinin eğilimlerinde artış
izlenmiştir (Grafik 3). Bu dönemde, enflasyon eğilimi temel mal grubunda yataya yakın bir seyirle yüksek
seviyesini korurken, hizmet grubunda kademeli artışını sürdürmüştür

Hizmet fiyatları Aralık ayında yüzde 0,59 oranında artmış, grup yıllık enflasyonu 0,24 puan artarak yüzde
11,66 olmuştur (Grafik 5). Yıllık enflasyon lokanta-otel ve ulaştırma hizmetlerinde yataya yakın seyrederken,
diğer alt gruplarda yükselmiştir (Grafik 6). Mevsimsellikten arındırılmış veriler, konaklama grubunda daha
belirgin olmak üzere lokanta-otel grubu aylık artışında bir miktar yavaşlamaya işaret etmiştir. Haberleşme
hizmetleri fiyatlarında ise internet ücreti kaynaklı artış kaydedilmiştir. Diğer hizmetler grubunda sağlık
hizmetleri, sigorta ve avukatlık ücretlerindeki artışlar öne çıkmıştır.

Temel mal enflasyonu Aralık ayında 1,92 puan artışla yüzde 17,24 olmuştur (Grafik 5). Bu dönemde yıllık
enflasyon dayanıklı mal ve diğer temel mallarda yükselirken, giyim ve ayakkabı grubunda gerilemiştir
(Grafik 7). Dayanıklı tüketim malları grubunda fiyat artışları alt kalemler geneline yayılmış (beyaz eşya,
otomobil ve mobilya sırasıyla aylık yüzde 5,97, 3,95 ve 3,29), Türk lirasındaki değer kaybının gecikmeli
yansımaları, hızlı kredi genişlemesine bağlı talep yönlü unsurlar ve uluslararası metal fiyatlarındaki artışlar
bu görünümde belirleyici olmuştur. Böylelikle dayanıklı mal yıllık enflasyonu yüzde 30,40’a ulaşmıştır. Bu
dönemde, diğer temel mal enflasyonunda döviz kurunun gecikmeli etkilerine bağlı kademeli yükseliş devam
etmiştir. Diğer taraftan, giyim ve ayakkabı grubunda zayıf seyreden sektörel talep koşullarının etkisiyle
fiyatlar bir önceki yıl seviyesinin altına (yıllık enflasyon yüzde -0,57) gerilemiştir.

Enerji fiyatları Aralık ayında yüzde 1,47 oranında artmıştır. Bu dönemde akaryakıt fiyatları
uluslararası petrol fiyatlarını takiben yüzde 3,50 oranında yükselmiş, katı yakıtlar ve doğalgaz fiyatları ise
sırasıyla yüzde 0,75 ve 0,68 oranında artmıştır. Bu gelişmelerle, enerji yıllık enflasyonu 1,36 puan artarak
yüzde 5,64 olarak gerçekleşmiştir (Grafik 8). Ocak ayında, grup enflasyonu üzerinde elektrik, doğalgaz ve
İstanbul şebeke suyu fiyat ayarlamalarının etkisi görülecektir.

Gıda ve alkolsüz içecekler grubunda Aralık ayında yüzde 2,53 oranında artış gözlenmesine rağmen grup
yıllık enflasyonu baz etkisi kaynaklı olarak 0,47 puan azalmış ve yüzde 20,61 olmuştur (Grafik 8 ve Tablo 2).
Bu dönemde yıllık enflasyon işlenmemiş gıda grubunda 0,68 puan azalışla yüzde 26,34’e, işlenmiş gıda
grubunda ise 0,40 puan azalışla yüzde 15,52’ye gerilemiştir (Grafik 9). İşlenmemiş gıda grubunda
mevsimsellikten arındırılmış veriler, taze meyvede daha belirgin olmak üzere taze meyve sebze fiyatlarında
artışa işaret etmiştir. Diğer işlenmemiş gıdada, yumurta (yüzde 12,86), pirinç (yüzde 5,75), tavuk eti (yüzde
5,49) ve bakliyat (yüzde 2,62) kalemlerindeki hızlı fiyat artışlarının Aralık ayında da devam ettiği ve yıllık
enflasyonun oldukça yüksek düzeylerde seyrettiği gözlenmiştir. Bu dönemde genele yayılan fiyat artışlarının
gözlendiği işlenmiş gıdada aylık fiyat artışı yüzde 1,70 olmuştur. Uluslararası buğday fiyatlarının da
yansımasıyla ekmek ve tahıllar grubu yüzde 1,61 oranında artarken, gerek döviz kurunun gecikmeli etkileri
gerekse uluslararası fiyatlara bağlı olarak katı ve sıvı yağ fiyatları yüzde 5,09 oranında yükselmiştir. Bu
gelişmelerle, taze meyve-sebze dışı gıda grubu yıllık enflasyonu sınırlı bir düşüşle yüzde 18,06 olmuştur
(Grafik 10). Özetle, gıda yıllık enflasyonunda baz etkisi kaynaklı düşüşe karşın döviz kurunun gecikmeli
etkileri ile uluslararası tarımsal emtia fiyatlarının seyri etkili olmaya devam etmiştir.
 

Yİ-ÜFE

Yurt içi üretici fiyatları Aralık ayında yüzde 2,36 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon 2,04 puan artarak yüzde
25,15 olmuştur . Üretici fiyatlarında gözlenen bu artışta birikimli döviz kuru etkileri ve
uluslararası emtia fiyatlarındaki yükseliş eğiliminin yanı sıra bazı sektörlerdeki arz kısıtları ve güçlü talep
koşulları da rol oynamıştır. Bu dönemde, özellikle endüstriyel metal, petrol ve tarımsal emtia fiyatları
belirgin bir artış kaydetmiştir. Petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının eğilimi bir miktar
gerilemekle birlikte yüksek seviyesini korumuştur

Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, yıllık enflasyonun tüm alt gruplarda yükseldiği görülmektedir
Aylık bazda ara malları grubu fiyat artışında demir-çelik, inşaat ara girdileri
ve kâğıt ürünleri öne çıkarken, sermaye malı fiyatlarındaki yükselişte metal yapı ürünleri ile makineler etkili
olmuştur. Dayanıklı tüketim malları fiyatlarında ev aletleri ve tüketici elektroniği ürünlerinde fiyat artışları
izlenirken, uluslararası altın fiyatlarındaki gerilemeye bağlı olarak mücevherat kaleminde bir miktar düşüş
görülmüştür. Dayanıksız tüketim mallarındaki yükselişte katı-sıvı yağlar, et ve süt ürünleri belirleyici
olmuştur. Enerji fiyatlarındaki artışta petrol ürünleri belirgin şekilde öne çıkmıştır. Bu gelişmelerle, tüketici
fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı baskılar devam etmiştir.