TCMB: Enflasyonda vergi indirimleri, TL'deki değer kazancı ve petrol fiyatlarındaki düşüşün etkilerinin yanı sıra iktisadi faaliyetteki zayıflamaya bağlı olarak talep yönlü etkiler de hissedildi

Merkez Bankası, Kasım ayı enflasyon verilerinde vergi indirimleri, Türk lirasındaki değer kazancı ve
petrol fiyatlarındaki düşüşün etkilerinin yanı sıra iktisadi faaliyetteki zayıflamaya bağlı olarak talep
yönlü etkilerin de hissedildiğini bildirdi.

 Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)
tarafından yayınlanan Kasım ayı enflasyon rakamlarını değerlendirdi.

Özet

Kasım ayında tüketici fiyatları yüzde 1,44 oranında azalmış ve yıllık enflasyon
3,62 puan gerileyerek yüzde 21,62 olmuştur. Bu dönemde yıllık enflasyon
tüm ana gruplarda düşüş kaydetmiştir. Gıda enflasyonundaki gerilemede
taze meyve ve sebze fiyatları öne çıkmıştır. Enerji fiyatları, petrol
fiyatlarındaki düşüş ve Türk lirasındaki değerlenmeye istinaden azalmıştır.
Geçici vergi indirimlerine bağlı olarak dayanıklı tüketim malları kanalıyla
temel mal grubu yıllık enflasyonu belirgin bir düşüş kaydetmiştir. Bu
dönemde hizmet enflasyonu sınırlı da olsa gerilemiştir. Kasım ayı enflasyon
verilerinde vergi indirimleri, Türk lirasındaki değer kazancı ve petrol
fiyatlarındaki düşüşün etkilerinin yanı sıra iktisadi faaliyetteki zayıflamaya
bağlı olarak talep yönlü etkiler de hissedilmiştir. Bu görünüm altında
çekirdek göstergelerin yıllık enflasyonu ve ana eğilimi gerilemiştir.

Değerlendirmeler

Kasım ayında tüketici fiyatları yüzde 1,44 oranında azalmış ve yıllık enflasyon 3,62 puan gerileyerek yüzde
21,62 olmuştur (Grafik 1). Bu dönemde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 3,16 ve 3,62
puan azalarak yüzde 21,21 ve 20,72 olarak gerçekleşmiştir .

Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları bir önceki aya göre tüm alt gruplarda azalırken, en
belirgin düşüş 2,06 puan ile temel mallar grubunda gözlenmiştir. Gıda, enerji, alkol-tütün-altın ve hizmet
gruplarının katkıları ise sırasıyla 0,76, 0,50, 0,21 ve 0,09 puan gerilemiştir.

Mevsimsellikten arındırılmış verilerle çekirdek enflasyon göstergelerinin üç aylık ortalamaları
incelendiğinde, enflasyonun ana eğiliminde düşüş gözlenmiştir (Grafik 3). Ana eğilim temel mal ve hizmet
gruplarında gerilerken temel mal grubundaki yavaşlamada geçici vergi indirimlerinin etkisi öne çıkmıştır
. Bununla birlikte enflasyonun ana eğiliminin söz konusu vergi etkisi arındırıldığında da
yavaşladığı görülmüştür.

Kasım ayında hizmet fiyatları aylık bazda yatay seyretmiş, grup yıllık enflasyonu 0,09 puan azalarak yüzde
14,67 olmuştur Yıllık enflasyon bu dönemde kira ve ulaştırma gruplarında 0,2 puan
civarında gerilerken, diğer alt gruplarda sınırlı azalışlar kaydetmiştir .Ulaştırma hizmetleri
grubunda akaryakıt fiyatlarının da etkisiyle gerileyen hava ve şehirlerarası karayolu yolcu taşımacılığı
fiyatları öne çıkmıştır. Mevsimsel etkilerden arındırılmış verilerle kirada düşük bir aylık artış oranı
kaydedilmiştir. Lokanta-otel grubunda yemek hizmetleri enflasyonunun artış eğilimi gıda fiyatlarındaki
olumlu görünümün de etkisiyle yavaşlarken, konaklama hizmetleri enflasyonunda bir önceki ayın ardından
bu dönemde de belirgin bir düşüş gözlenmiştir. Diğer hizmetler grubunda ise paket tur fiyatlarındaki
düşüş öne çıkmıştır. Özetle, hizmet enflasyonundaki yavaşlamada kısmen hafifleyen maliyet baskılarının
yanı sıra zayıflayan iç talep de etkili olmuştur.

Temel mal grubu yıllık enflasyonu 7,46 puanlık düşüşle yüzde 26,89’a gerilemiş, bu gelişmede geçici vergi
indirimlerine bağlı olarak azalan dayanıklı mal grubu fiyatları temel belirleyici olmuştur
Vergi indirimlerine konu olan otomobil, mobilya ve beyaz eşya fiyatları bu dönemde sırasıyla yüzde 13,59,
8,50 ve 5,23 oranında gerilemiştir. Bu fiyat değişimleri, vergi indirimlerinin fiyatlara büyük oranda
yansıtıldığına işaret etmiştir. Bu dönemde giyim fiyatlarındaki artışın mevsim ortalamalarının önemli
ölçüde altında kaldığı gözlenmiştir. Diğer temel mallarda ise birikimli kur etkilerinin zayıflamakla birlikte
devam ettiği izlenmiştir. Özetle, bu dönemde temel mal fiyatlarındaki düşüşte vergi indirimleri temel
belirleyici olurken, Türk liirasındaki değer kazancı, dönemsel indirimler ve iç talepteki zayıflamanın da
etkileri hissedilmiştir.

Enerji fiyatları Kasım ayında yüzde 0,71 oranında azalmıştır Bu dönemde uluslararası petrol
fiyatlarındaki düşüşe ve Türk lirasındaki değer kazancına bağlı olarak akaryakıt fiyatları yüzde 2,16
oranında gerilemiştir. Katı yakıt fiyatları yüzde 0,90 oranında düşüş gösterirken, şebeke suyu ve doğalgaz
fiyatlarında artış gözlenmiştir. Bu gelişmelerle birlikte, enerji grubu yıllık enflasyonu 4,08 puanlık düşüşle
yüzde 25,35 olmuştur.

Gıda ve alkolsüz içecekler yıllık enflasyonu Kasım ayında 3,60 puan azalarak yüzde 25,66 olmuştur
. Gıda ve alkolsüz içecekler enflasyonundaki düşüşte taze meyve ve sebze öncülüğünde gerileyen
işlenmemiş gıda fiyatları belirleyici olmuştur. Diğer yandan, patates ve bakliyat fiyatları belirgin bir oranda
yükselmiştir. Bu dönemde, işlenmiş gıda grubu fiyatları yüzde 0,46 ile ılımlı bir artış kaydetmiş; grup yıllık
enflasyonu yüzde 23,60’a gerilemiştir (Grafikk 9). Bu grupta süt ürünleri, çay ve katı sıvı yağlarda fiyatlar
düşerken, ekmek ve tahıllar ile konserve ürünlerdeki artış eğilimi yavaşlamakla birlikte sürmüştür. Bu
gelişmelerle, taze meyve-sebze dışı gıda enflasyonu Kasım ayında sınırlı bir oranda gerileyerek yüzde
24,21 olmuştur .


Yİ-ÜFE

Yurt içi üretici fiyatları Kasım ayında yüzde 2,53 oranında düşmüş, yıllık enflasyonu ise 6,47 puan azalarak
yüzde 38,54’e gerilemiştir (Grafik 11). Endeks genelinde Türk lirasındaki değerlenme ve petrol
fiyatlarındaki düşüşün olumlu yansımaları izlenmiştir. İmalat sanayi yıllık enflasyonu bu dönemde 7,65
puan azalarak yüzde 34,97 olmuştur. Bu çerçevede, petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının
mevsimsellikten arındırılmış ana eğiliminde belirgin bir düşüş gözlenmiştir .

Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, yıllık enflasyon ara malı ve sermaye mallarında belirgin olmak
üzere tüm gruplarda gerilemiştir (Tablo 3, Grafik 13 ve 14). Ara malı fiyatları, demir-çelik ve diğer metalleer,
tekstil, plastik ve kimyasal ürünler kaynaklı olarak gerilerken sermaye malı fiyatlarındaki düşüşte
makineler, metal yapı ürünleri, motorlu kara taşıtları ve aksesuarları belirleyici olmuştur. Dayanıksız
tüketim malı fiyatları et ve yağ gibi gıda ürünlerindeki gelişmelerle gerilemiş, dayanıklı tüketim mallarında
mobilya ve ev aletlerindeki fiyat azalışları dikkat çekmiştir. Sonuç olarak, üretici fiyatları Kasım ayında Türk
lirasındaki değerlenme ve başta petrol olmak üzere uluslararası emtia fiyatlarındaki düşüşlere bağlı olarak
bir miktar gerileme kaydetmiş, üretici fiyatları kaynaklı maliyet baskıları güçlü seyrini korumuştur.