Reel Kesim Döviz Kredilerinde Rezerv/Karşılık Teşkili - S Bilişim Danışmanlık Raporu

S Bilişim Danışmanlık tarafından hazırlanan "Reel Kesim Döviz Kredilerinde Rezerv/Karşılık Teşkili Siyasi Risk İzlekleri-Ekonomi" başlıklı rapor aşağıda bulunuyor:

Tasarruf Yetersizliği
 - Türk ekonomisinde tasarruf yetersizliği / açığı veridir. Tasarruf açığı kararlılık kazanmış haldedir.
 - Türk ekonomisinde tasarruflar, hem OECD hem de aynı gelir grubu ülkelerin ortalama tasarrufları altındadır.
 - Tasarruf açıkları yatırımlar karşısında yetersiz kalmaktan değil, davranışsaldır.

Hesaplar
 - TÜİK milli gelir güncellemeleri, tasarruflarda artış (2006’da dolaylı, 2016’da doğrudan ve dolaylı) sağlamıştır.
 - TÜİK güncellemeleri sorgulanmaksızın doğru-tutarlı kabul edilse dahi tasarruf açığı veridir.
 - Rakamlar fiiliyata er ya da geç yakınsayacak, tasarruf açığı önceki düzeylerindedir.
 - İleride tasarruf açıkları belirginleşecek, kritikleşecektir.

Dinamikler
 - Faizlerde oynaklık ve reel-gerilemeler, makroekonomik kırılganlıklar, bağımlılık oranını belirleyen demografik faktörler, tasarrufları düşürmektedir.
 - Kamunun artmış görünen tasarrufları, özel sektör eliyle yürütülüp kredilendirilen kamu hizmetleri kaynaklı olup özel tasarrufları işlevsiz baskılayıcıdır.
 - Kamu hizmet finansmanında özel kesimde pozisyonlaştırılmış kredilendirilme ve küresel likidite desteğiyle düşürülen faizler, tasarrufları baskılamaktadır.
 - Değişen makroekonomik ortam, kamu-özel kesim işlevsiz etkileşiminde deşifreler, tasarruf açıklarını kritikleştirecektir.

Devinimler
 - Sosyal güvenlik sistemiyle sosyal yardım mekanizmaları politik ağır baskı altında, vaatkar, beklentiye yol açıcıdır. Yol açılan beklenti, tasarrufları baskılayıcıdır.
 - Birey-ailede tutumluluk kültürü zayıf, şirketlerde iç-tasarrufları destekleyici kurumlaşma az, ticari akış tasarrufu dışlayıcıdır.
 - Ticarette para-mal/hizmet-para şeklinde ana-akış içinden çıkartılan dolaylı vergiler devrededir.
 - Ana-akışta vergiler, akış dışı/sonrasına alınmadıkça şirketler bütününde tasarruf, imkansıza yakındır.

Borçlannmanın Sürekliliği
 - İthalata aşırı bağımlılık, tasarruf destekleyici değil köstekleyicidir.
 - Sürekli tasarruf açığı, şirketlerin yabancı tasarruflara artan bağımlılığına neden olmaktadır.
 - Şirketlerin yabancı tasarruflara artan bağımlılığı, sermaye hareketleriyle kredi akışına duyarlılıklarını yükselticidir.
 - Yükselen duyarlıklar dönüp içeride faizleri vurucudur.

Borçlanmanın Vasıfları
 - Tasarruf açığı veriyken yurt dışı-döviz cinsinden izlenmek ve denetlenmeksizin borçlanan şirketler, az sayıda ve aşırı konsantredir. MB izleme yetenekleri gecikmeli ve işlevsizdir.
 - Az sayıda ve aşırı konsantre halde yurt dışından borçlanan şirketlerin döviz kazandırıcı ürün/hizmetlerle alakası hayli düşüktür.
 - Yol açılan borçluluk ülke ekonomisinin yükü, pozisyon açığı döviz likidite problemlerinin nedenidir. Bozulmanın durdurulma, tıkanıklığın aşılma tasfiyenin düzgünlüğünde rezerv/karşılık mekaniği şarttır.


Beklentiler
 - Türkiye’nin tasarruflarında artış bekleyen, artış beklese de taasarruf açığını kapatacak düzeyde tespit eden çalışma görülmemiştir. İyimser tahminler, tasarrufların yerinde sayacağı şeklindedir.
 - Tasarruflar artmadık borçlanma süreklilik arz edeceğinden, Türk finansı, dışarıdan kaynak temininin; hacim, frekans, kesintisizliğine odaklanmalıdır.
 - Odaklanma, reel kesimin yabancılardan borçlanma düzenine müdahale, düzeltme ve iyileştirme gerektirmektedir.
 - Bankaların yurt dışı borçlanmaları makul ve güvenceli işleyiştedir.


Rezerv/Karşılık Mecburiyeti I
 - Liberal teori uluslararası rezervleri şart addetmezken fiiliyat aksini dikte eder.
 - Uluslararası rezervler konvertibilitesi yüksek para cinsinden tutulur. Uluslararası rezervler, yurt dışı ödemeler düzenini kesintisiz kılma, belirsizlik ve riskleri azaltma maksatlıdır.
 - Uluslararası rezervler finans piyasaları ve kamu için yük teşkil edici görünür. Yüke, MB’lerin güçlü olmaları için katlanılır. Rezervleri ve karşılıkları sayesinde güçlü MB’ları, para ve kur politikalarını ancak etkinleştirrir.
 - Yüksek/güçlü uluslararası rezervler, piyasa ve kamunun MB’leriyle ana-akdinin merkezî unsurudur. Ana-akit var merkezî unsur etkiliyse ekonomik ve finansal işleyiş usulî ve kolaydır.

Rezerv/Karşılık Mecburiyeti II
 - Modern devlette ya rezerv paranız olmalı ya da paranızı destekleyecek rezerviniz olmalıdır. Paranızı desteklemek durumdaysanız, para politikanızı güvenilir kılmak, paranızda hasar sınırlamak için, rezerv tutmalısınız.
 - Bankaların borçlanmaları için rezerv/karşılık tutup reel kesim yurt dışı borçlanmaları için tutmamak, mantıklı olmadığı gibi gerçekçi de değildir.
 - Reel kesim yurt dışı borçlanmaları için teşkil ettirilen karşılık/rezervler ayrıca; borçlanma hızından yüksek hızda artmalı, borçlanma azalışından daha düşük hızda azalmalıdır.
 - Tasarruf açığınız, yabancı kaynağa bağımlılığınız veri ve kalıcıysa para ve maliye politikalarınız üstünde baskılar artar. Normal şartlarda makul düzeyde tutulacak rezervler, baskı altında, sıçrama ölçüsünde artar. Sınırınızdda varsa küresel-askeri problem, katlanarak artar.

Rezerv/Karşılık Mecburiyeti III
 - Düzgün ve yetkin rezerv/karşılık mekanizmaları, tek başına, kreditörlere güven verici, borçlananlaraysa temkin telkin edicidir.
 - Aksi iddia edilse, politikacılar yüksek olanından pek hoşlanmasa da rezervler; ülke borçlanma maliyetlerini düşürür.
 - Rezervler, borçlanma kapasitesini yükseltir. Finansal liberalizmin gücünden yararlanmak, rezervlerle mümkündür.
 - 1990’lardan beri küresel ölçekte değişmeyen ana-trend, artan rezerv birikimidir. Türkiye ana-trend dışı kaldığından (ROM-ROK hariç) tasarruf açığıyla birlikte finansal kırılgandır.

Rezerv/Karşılık Mecburiyeti IV
 - Türkiye, rezerv teşkil ve büyütme gerekliliğini ROM-ROK ile ifa ve ikmal etmek istemiştir.
 - ROM-ROK, bankaların yükümlülüklerini dengelemede kısmen iş-görmekte, reel kesim yurtdışı borçlanmalarıyla alakasıysa dolaylı, pek düşüktür.
 - Bankalar için teşkil edilmiş rezerv/karşılık sisteminin çok daha büyük borçlu ve döviz pozisyonnu açıkta reel kesim borçlanmalarıyla baş edebilmesi mümkün ve adil değildir.

Diğer Ülke Rezervleri I
 - 1990’da altın hariç küresel rezervler, gelişmiş ülkelerde 496 milyar USD idi. 2005’te rakam 1.376 milyar USD’dir. 2014’te 4.200 milyar USD civarındaydı.
 - 1990’da gelişmekte olan ülkelerde rezervler 277 milyar USD, 2005’te 2.908 milyar USD’ye yükselmiştir. 2014’te rakam 8.000 milyar USD civarındaydı.
 - Gelişmekte olan ülkeler büyüdükçe borçlanmış, borçlandıkça büyümüş, eşanlı olarak rezerv çözmemiş, güçlendirmişlerdir.
 - Gelişmekte olan ülkelerde zaten yüksek rezervler kabaca on kat büyürken Türkiye’de düşük rezervler, yüksek tasarruf açığı ve daimi cari açığa rağmen dört kat ancak büyütülebilmiştir.
 - Türkiye’de yeni rezerv üretimi bankalar değil reel kesim üstünden düşünülmeli ve yapılandırılmalıdır.

Mevcut Rezerv / Karşılık Teşkili
 - Türk finansı özetle iki kanaldan yabancı tasarruf temin etmektedir; banka ve doğrudan reel kesim borçlanmasıyla.
 - Türk finansı temin ettiği yabancı tasarruflar karşılığında oran hatta bazen miktar bakımından artan değil azalan rezerv/karşılık teşkil ettirmiştir.
 - Türk finansı temin ettiği yabancı tasarruflardan sadece bankalar kanalı için rezerv/karşılık teşkil ettirmiştir.

Bankaların Karşılıkları
 - Bankaların temin ettiği yabancı tasarruflar nedeniyle izlenip-denetlenmeleri nispi sıkıdır.
 - Bankalar temin ettikleri her bir yabancı tasarruf için belli yüzdeyle (%8-10) karşılık ayırmaktadır.
 - Ayrılan karşılıklar MB uhdesinde uluslararası rezerv teşkil ettiricidir.

Reel Kesim Borçlanmaları İçin Rezerv /Karşılık Teşkil Gereği
 - Türk finansı bankalara nazaran daha büyük hacim ve denetimsiz şekilde temin edilen reel kesim yabancı borçlanmaları için rezerv/karşılık teşkil ettirmemiştir.
 - Halen reel kesim kısa vadeli borçları için dahi karşılık bulunmamakta, döviz aktifi bulunan güçlü şirketlerin varlıkları, borçlu şirketlerin ödemelerinde «güvence» gösterilmektedir.
 - Teşkil ettirilmeyen rezerv/karşılıklara rağmen reeel kesim borçlanmaları, ülke ekonomisinin varlık-karşılıklarıyla rabıtalı değerlendirilmektedir. Bu yolla nihai sorumluluk; borçlanan şirketlerden çok, anonimleştirilmektedir.
 - Milli-devlet küresel akımlar karşısında zayıflatılmamalı, idari-kapasite düşürülmemelidir. Bunun için, reel kesim borçlanma mekanizmaları üstünde izleme-denetim ve karşılık teşkili şarttır.
 - Borçlanma akımlarını sonradan-gecikmeli izlemek yetersiz olduğu gibi adil ve işlevsel netice üretici değildir.

Ekonomik-Finansal Liberalizmle Milli -Devletin Balans Ayarları, Nesiller Arası Adaletin Mekanikleri, Karar Saygınlığıyla-Kaynak Etkinliğini Dengelemek I

Ekonomik-finansal liberalizmin kamu-mali dengede mekaniği denk bütçedir. İkaz edelim; dolaylı vergilerle denk bütçe, gerçek mali disiplinden değildir.
 - Ekonomik-finansal liberalizmin sosyo-ekonomik dengede mekaniği sosyal güvenlik primlerinde dengeli-makul işleyiştir.
 - Ekonomik-finansal liberalizmin fiiliyatta vazgeçilmezi, parasal dengede kurumsal merkezii mekaniği rezerv / karşılıklar sistemidir.

Ekonomik-Finansal Liberalizmle Milli -Devletin Balans Ayarları, Nesiller Arası Adaletin Mekanikleri, Karar Saygınlığıyla-Kaynak Etkinliğini Dengelemek II

Sadece bankalar üstünde ve opsiyonlu teşkil ettirilen rezervler, genişçe-yeterli, düzgün ve etkin teşkil ettirilmeyen karşılıklar, kurumsal mekaniği zayıflatır.
 - Tümü (denk bütçe, makul sosyal güvelik primleri, genişçe-düzgün karşılıklar) nesiller arası nimet/külfet transferini önleyici/sınırlayıcı olup milli-devlet olma gereğidir.
 - Hepsi birarada demokratik-cumhuriyetçi-kapsayıcı karar saygınlığıyla kaynak etkinliğinin zorunluklarını dengeler.

Rezerv/Karşılık-Faydalar
 - Rezervler, dış ve iç şokları tamponize eder. Borç ödemelerini düzenli, güvenceli, düşük maliyetli kılar. Borçlanan diğer ülkelere nazaran rekabet avantajı temin eder. Rezervler; borçlananların ödeme kapasitelerini destekler.
 - Uzun müddetli rezervler, getirileriyle birlikte borcu kendi kendine öder/ödeyecek eşiğe yakklaşır.
 - Rezervler, yabancı para cinsinden plase edildiklerinden, ülkeler arası faiz farklarını dengeler, diğer ekonomilerin büyümesinden fayda temin eder.
 - Rezervler sadece alınacak değil alınmış borçların yenilenme ve ödenmesinde de destekleyicidir. Rezervler; risk primlerini indirir, CDS piyasalarını gereksizleştirir, CDS etki ve dalgalanmalarını sınırlar. Rezervler, ülke derecelendirmesini destekler.
 - Rezervler; küçük ölçekli tasarrufların biraraya gelmelerini (fon/portföy yönetimi vb.), kreditörlerde anonimleşmeyi, kredilerin zamana yayılmalarını teşvik eder.

Reel Kesim Borçlanma Rezerv/Karşılıkları-Kısıtlar I
 - Reel kesim şirket yabancı borçlanmalarının rezerv/karşılıklarla dengelenmelerinde belli kısıt-ilkeler bulunmaktadır. Borçların tümünü değil belli yüzdesini karşılık olarak tutmak gerekmektedir. Misal %10.
 - Yurt dışı borçlanmalarda vergi mantık ve fiiliyatı sıkıntılıdır. Vergi borçlanmayı engelleyici, doğrudan maliyet yükselticidir. Vergi, beklenmedik müdahaleye aççıklık barındırır. KKDF vergidir.
 - Yurt dışı borçlanmalarda sigorta mantık ve fiiliyatı devrededir. Sigorta borçlanmayı aşırı-kolaylaştırıcı, manipülatif, kreditör getirisini düşürücüdür. Sigortada fiyatlama kritik, kamunun fiyatlama yeteneği kabul edilemezdir.
 - Halen kamu elinde 325 milyar USD’lik alt-yapı proje stoku mevcut, 135 milyar USD’lik kamu-özel ortaklıklı proje öngörmektedir. Bu manzarada reel kesim yurt dışı borçlanmasın sigortalamada kamucu fiyatlama rasyonel değildir.

Reel Kesim Borçlanma Rezerv/Karşılıkları-Kısıtlar II
 - Kamunun fiyatlama kısıtları piyasaca sigortalamayı öne çıkartıcıdır. CDS ve Anbang-Çin modeli sigortalar devrededir.
 - Türkiye’de kamu bazı reel kesim borçlanmalarını sigortalamaktadır. Mekanizması kamu yatırım-projelerinde Hazine güvenceleridir. Büyüdüğü ve sürdüğünde dışlama etkisi görünürlük kazanacaktır.
 - Türkiye’de CDS’ler yüksek, ülke derecelendirme notları negatiftir. Başlıca nedeni, reel kesim döviz borçlanmalarının iyi yönetilememesidir..
 - Reel kesimin yurt dışından borçlanmalarında rezerv/karşılık mekanizması esaslı düzelticidendir.