Merkezi yönetim bütçe dengesinin açığının GSYH’ye oranı 2023 yılında %5,4 ile son 20 yılın en yüksek seviyesine ulaştı - TEPAV Bütçe İzleme Bülteni

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV), üç aylık TEPAV Bütçe İzleme Bülteni yayımladı.

2023 yılı Merkezi Yönetim Bütçesi (MYB), Orta Vadeli Programda (OVP) yüzde 24,9 olarak
belirlenmiş olan enflasyon oranının yüzde 64,8 olarak gerçekleşmesinden önemli ölçüde
etkilenmiştir. Buna paralel olarak kamu çalışanlarının maaşlarında ve asgari ücrette
programda öngörülenin ötesinde artışlar yapılmıştır. Diğer taraftan her ne kadar 2023 yılının
ikinci yarısında döviz kurunda önemli artışlar gözlemlenmiş olsa da ortalama kur program
öngörülerinden sınırlı şekilde yukarı yönlü sapma göstermiştir. Benzer şekilde cari işlemler
dengesinin de yüzde 2,5 olan program hedefinin programlananın üzerinde ve yüzde 4
seviyesinde açık vermesi beklenmektedir. Öte yandan, her ne kadar 2023 yılı büyümesinin
yüzde 5 olan program hedefinin bir miktar altında gerçeklemesi bekleniyor olsa da MYB
üzerindeki etkisi özellikle enflasyon oranının yüksek gerçekleşmesine bağlı olarak vergi
gelirlerinde ortaya çıkan artış ve deprem sonrasında yapılan vergi düzenlemeleri nedeniyle
görece sınırlı olmuştur

II. Merkezi Yönetim Bütçe Dengesi
2023 yılında MYB dengesi bir önceki yıla neredeyse 10 kat artarak 1,375 milyar TL olarak
gerçekleşmiştir. Bu durum, Şubat 2023’te yaşanan depremlere ve Mayıs 2023’teki seçimler
kapsamında hayata geçirilen harcama artıcı düzenlemeler nedeniyle bütçe harcamalarının
yüzde 124 oranında artmasının, buna karşılık gelirlerdeki artışın yüzde 81 seviyesinde
kalmasının bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır.
 
MYB açığının GSYH’ye oranı yüzde 5,4 ile son 20 yılın en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Yüzde
2,7 seviyesindeki faiz dışı bütçe açığının GSYH’ye oranı ise Cumhurbaşkanlığı Strateji ve
Bütçe Başkanlığı verilerine göre 1977 yılından bu yana kaydedilen en yüksek açığa işaret
etmektedir. Buna paralel olarak bir defalık gelirlerin ayıklanması suretiyle hesaplanan bütçe
gelirlerinden faiz dışı harcamaların çıkartılması yoluyla hesaplanan program tanımlı faiz dışı
dengenin GSYH’ye oranı da yüzde 3,9 ile hesaplanmaya başlandığı 2001 yılından bu yana
kaydedilen en yüksek seviyeye çıkmıştır.

2023 yılında alınan politika kararlarının yarattığı mali yükümlülükler (personel ücret ve maaş
artışları, EYT gibi) kalıcı karakterde olmaları nedeniyle 2024 ve 2025 yıllarında da harcamaları
reel olarak yukarı yönlü artıracaktır.
Öte yandan, ağırlıklı olarak yüksek enflasyonun yaşandığı ülkelerde faiz ödemelerinin
enflasyon karşısında değer kaybını dikkate alarak faiz ödemelerinin enflasyona bağlı kısmının
bütçe açığının hesaplamasından hariç tutulduğu operasyonel açık (faiz dışı açık artı faiz
ödemelerinin reel bileşeni) 2022 yılında GSYH’nin 0,6’sı oranındayken 2023 yılında yüzde
4,5’e yükselmiştir.
Kamu yatırım ve tasarrufları arasındaki farkı ölçen geleneksel bütçe açığı hesaplamasının yanı
sıra yatırım hariç gelirler ve giderler arasındaki farkı gösteren cari dengenin hesaplanmasında
yatırım harcamaları ve varlık satışları gibi sermaye gelirleri hariç tutulmaktadır. Bu kapsamda
MYB cari dengesi 2023 yılında bir önceki yıla göre yüzde 95 oranında azalarak 8,8 milyar TL
gibi oldukça düşük bir seviyeye gerilemiştir. Bu ise yatırım nitelikli harcamalar için de
borçlanmanın kaçınılmaz olduğu bir duruma işaret etmektedir.


Raporun tamamı ekte bulunuyor.