Mart ayının ilk 3 haftasında yapılan toplam tüketici harcamaları, 2019 yılının aynı dönemine kıyasla %19 arttı- TEPAV

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) COVID-19’un Tüketici Harcamalarına Etkisi başlıklı bir değerlendirme notu yayınladı.

 
COVID-19’un tüketici harcamalarına etkisi
İlk olarak 31 Aralık 2019’da Çin’in Wuhan kentinde ortaya
çıkan COVID-19 salgının dünyadaki endişe verici
yayılımından dolayı Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 11 Mart
2020 tarihinde pandemi (küresel salgın) ilan etti.2 DSÖ
tarafından açıklanan verilere göre 30 Mart 2020 saat 19:23
itibariyle 203 ülkeye yayılan ve 33 bin 106 kişinin ölümüne
sebep olan COVID-19 salgını, dünya genelinde hayatı
neredeyse durma noktasına getirdi.3 Birçok ülke, ülke
genelinde karantina önlemleri aldı, uçak seferleri askıya
alındı, eğitime, kültürel etkinliklere ve spor müsabakalarına
ara verildi. Türkiye’de ise ilk vaka 11 Mart 2020 tarihinde
açıklandı. Bu tarihten itibaren alınan önlemlerin ve salgının
ekonomi üzerindeki etkilerinin nasıl olacağı merak konusu.
Salgının tüketici harcamalarına etkilerini, TCMB Banka Kartı
ve Kredi Kartı Harcama Tutarları haftalık olarak açıklanan
veriler üzerinden gözlemlemek mümkün. Bu kapsamda 2020
yılı 6 Mart, 13 Mart ve 20 Mart haftalarında yapılan
harcamalar ve bu harcamaların haftalık değişimleri
incelenmiştir (bkz. Tablo 1). Ek olarak tüketimde görülen
etkinin daha iyi anlaşılması adına bu 3 haftada yapılan toplam
harcama, 2019 yılının denk gelen haftalarında (8 Mart, 15
Mart ve 22 Mart 2019) yapılan toplam harcamayla
karşılaştırılmıştır (bkz. Şekil 2).

Türkiye’de ilk vakanın görüldüğü 13 Mart haftasında 21,3
milyar TL, izleyen 20 Mart haftasında ise 19,6 milyar TL
tutarında banka kartı ve kredi kartı harcaması yapıldı.
İşlem adedi ise sırasıyla 143 milyon ve 123 milyon oldu.

Bir önceki haftaya kıyasla 13 Mart haftasında işlem adedi yüzde 10, harcama tutarı yüzde 3
artarken; 20 Mart haftasında işlem adedi yüzde 14, harcama tutarı yüzde 8 azaldı. Bu
azalışın nedeninin vakanın görüldüğü ilk hafta (13 Mart haftası) tedbir amaçlı harcamaların
artması ve sonrasında birçok faaliyetin sınırlandırılmasıyla beraber tüketicilerin sadece temel
ihtiyaçlarına yönelmeleri olduğu düşünülmektedir. Şekil 2’de görüldüğü gibi 2020 yılı Mart
ayının ilk 3 haftasında (6 Mart, 13 Mart ve 20 Mart) yapılan toplam harcamalar, 2019 yılının
aynı dönemine kıyasla yüzde 19 arttı.

13 Mart haftasında ilk vakanın görülmesinin üzerinden 2 gün geçmesine rağmen
market ve alışveriş merkezlerinde yapılan harcamalar, 6 Mart haftasına kıyasla yüzde
20 artışla 4,4 milyar TL, çeşitli gıda harcamaları ise yüzde 5 artışla 1,4 milyar TL oldu.
20 Mart haftasında ise market ve alışveriş merkezlerinde yapılan harcamalar yüzde 19 artışla
5,3 milyar TL, çeşitli gıda alışverişlerinde yapılan harcamalar yüzde 8 artışla 1,6 milyar TL
seviyelerine ulaştı. Mart ayının ilk 3 haftasında 2019 yılının aynı dönemine kıyasla
market/alışveriş merkezlerinde yapılan harcamaların yüzde 48, çeşitli gıda alışverişlerinde
yapılan harcamaların yüzde 32 artışı yönelimi desteklemektedir.

13 Mart haftasında yapılan sağlık/sağlık ürünleri/kozmetik harcamaları bir önceki
haftaya göre yüzde 11 artarak 953 milyon TL oldu. 20 Mart haftasında yapılan harcamalar
ise bir önceki haftaya kıyasla yüzde 2 azalarak 932 milyon TL seviyesine geriledi.
Havayollarında yapılan harcamalar, 28 Şubat haftası itibariyle azalarak son üç haftada
2019 yılı seviyelerinin gerisinde kaldı. Havaalanlarının risk teşkil etmesi ve önlemler
dâhilinde sınırların kapatılması ve uçuşların durdurulması havayollarına yapılan harcamaların
azalmasına neden oldu. Havayollarında yapılan harcamalar, bir önceki haftaya kıyasla 13
Mart haftasında yüzde 11, 20 Mart haftasında ise yüzde 35 azaldı. Havayollarına ek olarak
seyahat acenteleri/taşımacılık harcamaları, 20 Mart 2020 haftasında yüzde 32 azaldı.
Konaklama harcamaları bir önceki haftaya kıyasla 13 Mart haftasında yüzde 11, 20 Mart
haftasında yüzde 40 azaldı. 2019 yılının aynı dönemine göre kıyaslandığında, 2020 yılı Mart
ayının 3 haftasında yapılan konaklama harcaması yüzde 9, havayolları harcaması yüzde 20
ve seyahat acenteleri/taşımacılık harcamaları yüzde 22 azaldı.

 
Alınan tedbirler ve evde kalın çağrıları üzerine internet üzerinden yapılan alışverişler
ve mektupla/telefonla yapılan alışverişler arttı. Banka kartı ve kredi kartı ile yapılan
harcamalarda önde gelen harcama kalemleri içerisinde yer alan internet üzerinden yapılan
alışverişler, bir önceki haftaya kıyasla 13 Mart haftasında yüzde 8 artışla 4,2 milyar TL
olurken, 20 Mart haftasında yüzde 14 azalışla 3,6 milyar TL seviyesine geriledi. 20 Mart
haftasında mektupla/telefonla yapılan alışverişlerin harcama tutarı ise 995 milyon TL oldu.
Aynı dönemde giyim ve aksesuar harcamaları yüzde 47, yemek harcamaları yüzde 42
ve kumarhane/içkili yerlerde yapılan harcamalar yüzde 53 azaldı. AVM’lerin kapatılması,
restoranlarda masaların kaldırılması ve sadece paket servis hizmeti verilmesi ve pavyon,
diskotek, bar, gece kulüplerinin geçici süreyle faaliyetlerinin durdurulması bu alanlarda
yapılan harcamaların azalmasına neden oldu.

Şekil 2’de verilen grafiğin dikey ekseni Mart 2020’nin ilk 3 haftasında (6 Mart, 13 Mart ve 20
Mart) yapılan toplam harcamaların, 2019 yılının aynı dönemine (8 Mart, 15 Mart ve 22 Mart)
göre yüzdelik değişimini; yatay eksen ise 2020 yılı 20 Mart haftasında yapılan harcamaların
13 Mart haftasına kıyasla yüzdelik değişimini vermektedir. Görüldüğü üzere sağ üst kısımda
bulunan market ve alışveriş merkezleri, çeşitli gıda ve mektupla/telefonla yapılan alışverişler
vb. harcama kalemleri hem yıllık hem de haftalık bazda artış göstermiştir. Bu kısımda yer
alan sektörler, salgın sonucunda en fazla artış görülen sektörlerdir. Sol alt kısımda bulunan
havayolları, konaklama, seyahat ve taşımacılık harcama kalemleri ise hem yıllık hem de
haftalık bazda düşüş gösteren sektörlerdir. Bu sektörlerin COVID-19 salgı nedeniyle
harcamaların en fazla kısıtlandığı sektörler olduğu görülmektedir. Sol üst kısımda yer alan
internet üzerinden yapılan alışverişler, sağlık/sağlık ürünleri/kozmetik vb. harcamaların yıllık
bazda artış gösteren fakat haftalık değişimde düşüşe geçen sektörlerdir.
https://www.tepav.org.tr/tr/haberler/s/10099