Makro Perspektif - Retrospektif ve Projeksiyon (Enver Erkan/Tera Yatırım)

Retrospektif ve Projeksiyon

Son 2 yılda… Çin'in Wuhan kentinde gizemli bir pnömoni vakası kümesinin ilk kez bildirilmesinden yaklaşık iki buçuk yıl sonra, SARS-CoV-2 6 milyondan fazla insanı öldürdü ve dünya çapında yüz milyonlarca insanı daha hasta etti. Bu süre zarfında, yerelden ulusal düzeye kadar birçok hükümet, sınırları kapatmaktan temaslı izleme sistemlerini uygulamaya, maske talimatlarını benimsemeye ve işletmeleri kapatmaya kadar, ölümcül patojenin yayılmasıyla mücadele etmek için olağanüstü çaba sarf etti.

2020… Virüs ekonomiyi çok kısa bir resesyona soktu. Dünyanın her yerinde birkaç kez sokağa çıkma yasağı ile birlikte, işgücüne katılım büyük ölçüde azaldı. İnsanların harcamaları ihtiyaç harcamaları tarafından yönlendirildi ve bu da ekonominin hızla düşmesine neden oldu. Dünyanın dört bir yanındaki hükümetler, ekonomilerini canlandırmak için muazzam miktarda borç biriktirdi ve vatandaşlara teşvik sundu.

Pandemi, tüketici davranışlarında çeşitli değişikliklere ve tüm markaların hızla uyum sağlamak zorunda olduğu pazar trendlerinde hızlanmalara neden oldu. Bu son derece sıra dışı yıla dönüp baktığımızda, yüksek sesle ve net bir şekilde göze çarpan bir şey var - değişim zor; yavaş yavaş ve sonra aniden olur.

Her şey, küresel bir pandemiden kurtulmak için hızla yeniden yönlendirildi. Sonuç olarak, bazı yükselen piyasa sektörleri hızla hızlanırken, diğerleri görünüşte bir gecede kesintiye uğradı.

IBM verilerine göre, fiziksel perakendeden e-ticarete kademeli geçiş yaklaşık beş yıl hızlandı. Gıda dağıtım uygulamalarının ABD'deki kullanıcılarını bu yıl %25,2 oranında artırması bekleniyordu.

Bu arada, seyahat ve konaklama markaları ile birlikte işletmelerinin temelindeki büyük aksamalarla mücadele etmek zorunda kalan, gelişen lokasyona dayalı deneyimsel ekonominin ışıkları söndü.

Ekim ayına kadar, ABD işgücünün %58'i tam zamanlı veya yarı zamanlı olarak evden çalışmaya geçerken, ABD'deki ilkokul ve lise öğrencilerinin yaklaşık yarısı güz dönemlerine tamamen çevrimiçi olarak başladı. Sonuç olarak, bu yıl evde mahsur kalan milyonlara oldukça durgun gelse de, gerçekte, bu yıl muhtemelen son beş yılın toplamından daha fazla değişiklik oldu.

2021… Pandemi olarak geçen ikinci yılı aşmak herkes için ama özellikle Brezilya gibi gelişmekte olan ülkeler için büyük bir zorluktu. Bugün neyse ki tünelin sonunda bir ışık görebiliyoruz. Bilim sayesinde COVID-19'a karşı etkili aşılar geliştirildi ve hastalıkla ilgili rakamlar katlanarak düştü. Hala dikkatli olmak gerekiyor, ancak şimdi daha iyimser bir gelecek tasavvur etmek mümkün.

Hepimizin öğrendiği önemli bir ders, koruma ve sürdürülebilirlik bilimlerinin pandemilerle mücadelede nasıl önemli bir rol oynadığıdır. Örneğin, tropikal ormanların ormansızlaştırılması, insanlarla yeni bir küresel salgını tetikleyebilecek virüs taşıyan memeliler arasında temas kurar. Bu nedenle, yeni sağlık krizlerinden kaçınmak için koruma, restorasyon ve ormansızlaşma karşıtı politikalar için eylemler gereklidir.

İş açısından 2021, personel süreçlerini planlamayan şirketler için zor bir yıldı çünkü çoğu sektörde dijitalleşme talebi çok arttı. Bunlardan bazıları teknoloji geliştirmelerinde göze çarpıyordu.

Finans, bankacılık ve sigorta sektörleri, özellikle finansal içerme sorununun bir fırsat haline geldiği LATAM'da, büyüme ve yatırımlarda en büyükler olmuştur.

Perakende sektörünün operasyonlarını ve tedarik zincirini ustaca yeniden şekillendirmesi ve tedarik zincirlerini yeniden inşa etmek için çok yatırım yapması gerekiyordu. Lojistik sektörü de yeni talebi takip etmek için dijital bir dönüşüm geçirdi.

Sağlık sektörü, hem tıbbi hem de idari departmanda inovasyona yatırım yapıyor ve dijitalleşme yoluyla kapasitelerini artırıyor.

2021, dayanıklılık ve adaptasyon hakkında çok şey öğretti. 2020'de yeni normale hızla uyum sağlamak zorunda kalırken, 2021'de pandeminin ilk vuruşunun acelesiyle inşa edilen süreçleri iyileştirdik ve ondan en iyisini aldık.

Demografik felaket… Herhangi bir zamanda kaçımızın hayatta olduğunu asla tam olarak bilemeyiz, ancak 8 milyar insana ne zaman ulaşacağımız konusunda Birleşmiş Milletler'in tahmini çok yakın olduğumuz yönünde.

Dünya nüfusu hızla artarken, büyüme hızı yavaşlamaya başlıyor. Sonunda düşmeye başlayacak ve toplumlarımız küçülecek. İnsanlık, kısa sürelerde algılayamayacağımız, ancak önümüzdeki yüzyılda dünyamızı yeniden şekillendirecek şekillerde günden güne değişiyor.

" Dünya genelinde doğurganlık oranlarının düşmesiyle birlikte bir daha asla bugün olduğundan daha fazla çocuk olmayacak.
" Gittikçe yaşlanıyoruz, bu da çalışamayan daha fazla insanı desteklemek için çalışabilecek daha az insan olduğu anlamına geliyor.
" Şehirler genişliyor, ilerledikçe ekilebilir tarım arazilerini kemiriyor.
" Dünyanın devasa nüfus merkezlerinde büyük bir sarsıntı görüyoruz.

Dünyanın sadece birkaç on yıl içinde besleyecek birkaç milyar ağzı daha olması muhtemel. BM'nin bu yılın başlarında yayınlanan son tahminleri, dünyanın 2050'de yaklaşık 9,7 milyar insanı barındıracağını gösteriyor. BM'nin nüfus bölümü direktörü John Willmoth, "Demografik tahminler son derece doğru ve 30 yıl içinde yaşayacak insanların çoğunun zaten doğmuş olmasıyla ilgili" diyor: "Ama yolun aşağısında 70, 80 yıl almaya başladığınızda, çok daha fazla belirsizlik var."

En olası senaryoya göre BM, dünya nüfusunun 2080'lerde yaklaşık 10,4 milyara ulaşacağını tahmin ediyor. Oradan da, 22. yüzyılın başında düşmeden önce birkaç on yıl boyunca sabit bir platoda ilerlemesi öngörülüyor. Sağlık verileri araştırma grubu IHME tarafından yayınlanan ve daha erken bir nüfus zirvesi ve daha hızlı bir düşüş öngören başka bir uluslararası nüfus artışı modeli daha var. Kıdemli araştırma yöneticisi Amanda Smith, "Yüzyılın son üçte birinde farklı bir küresel nüfus öngörmemizin ana nedeni, doğurganlığı nasıl modellediğimizden geliyor" diyor.

Yukarıdaki çalışmaların tümü, küresel ısınmanın ve takip edecek olan göç dalgalarının etkisini dikkate almamıştır. Gıda konusunda bilgili, Melbourne Üniversitesi'nden sürdürülebilir gıda sistemleri uzmanı Dr Rachel Carey, yeterince gıda yetiştirmenin gerçekten en büyük sorun olmadığını söylüyor: "Bugüne kadar dünya gıda üretimine ayak uydurmayı başardı, dünya yeterince gıda üretti. Kesinlikle farklı zamanlarda yerel gıda kıtlığı görüyoruz ve bu iklim değişikliği, çatışma ve savaşla ilgili sorunlardan kaynaklanıyor olabilir, ancak dünya çapında yeterince gıda üretildi. İklim değişikliği buradaki odadaki büyük fil. En çok etkiyle karşılaşacak yerlerden bazılarının en az dayanıklı olduğunu biliyoruz ve bu yüzden bu bizim de dikkat etmemiz gereken bir şey." diyor.

Çevresel afet… Bahamalar Başbakanı Philip Davis geçen hafta Birleşmiş Milletler iklim konferansı COP 27'ye hitap ederken hükümet liderlerini "iklim değişikliğinin sistemik riskini ele almak için hızlı hareket etmeye" çağırdı. Dünya bir takım sağlık krizlerinden ve sosyo-ekonomik sorunlardan kurtulurken, Başbakan bunların insan ırkını büyük ölçüde etkileyecek sorunların üstesinden gelmemek için bir bahane olarak kullanılmaması gerektiğini kaydetti. Davis şöyle devam etti: "Savaşın gerçekleri, ekonomik olumsuzluklar, pandemiden kaynaklanan kalıntılar ve dünya güçleri arasındaki rekabet, bu yakın tehlikelerle yüzleşmemek için gerekçe olarak kullanılamaz. Aşırı jeopolitik ve ekonomik istikrarsızlığa neden olacak yeni bir iklim dönemine giriyoruz. Bağlayıcı taahhütler veya yaptırım mekanizmaları olmayan ifadeler, gerçek eylemi ertelemenin bir yolu olarak tekrar tekrar kullanılmıştır. Evet, dünyanın en zengin karbon kirleticileri, emisyonlarının neden olduğu çok büyük kayıp ve hasarın bedelini ödemeli."

Geçen yılki Glasgow iklim anlaşmasında, tüm ülkeler sera gazlarında "hızlı, derin ve sürekli" kesintiler yaparak "1.5C'yi canlı tutma" konusunda anlaştılar. Ancak Ağustos ayında Endonezya'daki bir G20 toplantısında, Çin ve Hindistan'ın 1.5C eşiğinin bilimsel fizibilitesini sorguladığı bildirildiği için bakanlar iklim değişikliği konusunda bir bildiri üzerinde anlaşamadılar.

https://terayatirim.com/arastirma/makro-perspektif/141120221753

Enver Erkan
 Araştırma - Başekonomist
 Tera Yatırım Menkul Değerler A.Ş.
  www.terayatirim.com