Makro Perspektif - Küresel Ürün Krizi (Enver Erkan/Tera Yatırım )

Küresel Ürün Krizi
 
Enerji mücadelesi…
 
" Nedenler…
 
Enerji ihracatının en önemli kaynaklarından biri olan Rusya, Ukrayna'daki savaş nedeniyle şu anda yaptırımlar altında. Rusya'nın gelirini mümkün olduğunca etkilemek için Batılı ülkeler Rus gazına ve petrolüne yaptırım uyguladı.
 
Bununla birlikte, Rusya hala gazını Kuzey Akım 1 boru hattı yoluyla önemli ölçüde azaltılmış miktarlarda Avrupa'ya pompalıyordu. Avrupa daha sonra vatandaşlarından stoklarını doldurmak için tüketimi azaltmasını istedi, ancak birkaç kez Rusya, açıklanan yeni yaptırımlara yanıt olarak veya Sabotaj nedeniyle Kuzey Akım boru hatlarının ikisinde bulunan sızıntının ardından "bakım" nedeniyle gaz pompasını tamamen durdurdu.
 
Dünya, böylesi bir enerji kaynağı eksikliğini hafifletmeye hazır değildi, bu nedenle önemli ölçüde azalan arz fiyatların yükselmesine neden oldu.
 
" Sonuçlar…
 
Kısa vadede, sert bir kışa hazırlanırken, Avrupa'nın birçok sanayi şirketi için termostatı kapatmak yalnızca maliyet tasarrufu sağlamaktan ibaret değil. Avrupa Sanayi Yuvarlak Masası, Avrupa Komisyonu başkanına ve Avrupa Konseyi başkanına yazdığı bir mektupta, "Yükselen enerji fiyatları şu anda Avrupa'nın endüstriyel enerji tüketicilerinin rekabet gücünde endişe verici bir düşüşe neden oluyor" dedi. Enerji yoğun şirketler için fiyatları sınırlamak için derhal harekete geçilmezse, "hasar onarılamaz olacaktır".
 
Kış başlamadan önce bile, büyük şirketlerin bazı sektörlerde enerji kıtlığı nedeniyle üretimi azalttığına dair kanıtlar var. Ve kimyasallardan gübrelere ve seramik işletmelerine kadar olan yöneticiler, kalıcı pazar paylarını kaybetme riskiyle karşı karşıya oldukları ve bazılarını taşımak zorunda kalabilecekleri konusunda uyarıyorlar.
 
Belçika başbakanı Alexander De Croo, "Avrupa kıtasının büyük bir sanayisizleşme riskini alıyoruz" diyor.
 
 
AB gaz talebinin dağılımı, pazar payı, 2019 (%)… Kaynak: Financial Times, Rhodium Group, Eurostat
 
Orta ve uzun vadede, AB'nin yeşil gündemini büyük ölçüde hızlandıracak, bloğun daha fazla güneş, rüzgar ve nükleer enerji kullanımına geçişine yardımcı olacak ve ayrıca Rusya, OPEC veya diğer fosil yakıt üreticilerinden bağımsız hale gelecektir.
 
İklim değişikliği…
 
" Nedenler…
 
" Yanan kömür, petrol ve gaz karbondioksit ve azot oksit üretir.
" Ormanların kesilmesi (ormansızlaşma). Ağaçlar atmosferden CO2 emerek iklimi düzenlemeye yardımcı olur. Kesildiklerinde bu faydalı etki kaybolur ve ağaçlarda depolanan karbon atmosfere salınarak sera etkisine eklenir.
" Hayvancılığın arttırılması. İnekler ve koyunlar, yiyeceklerini sindirirken büyük miktarda metan üretir.
" Azot içeren gübreler azot oksit emisyonları üretir.
" Florlu gazlar, bu gazları kullanan ekipman ve ürünlerden yayılır. Bu tür emisyonlar, CO2'den 23.000 kata kadar daha fazla, çok güçlü bir ısınma etkisine sahiptir.
 
Bu, atmosferde doğal olarak oluşanlara çok büyük miktarlarda sera gazı ekleyerek sera etkisini ve küresel ısınmayı artırıyor.
 
" Sonuçlar…
 
Daha sık ve yoğun kuraklıklar, fırtınalar, sıcak hava dalgaları, yükselen deniz seviyeleri, eriyen buzullar ve ısınan okyanuslar hayvanlara doğrudan zarar verebilir, yaşadıkları yerleri yok edebilir ve insanların geçim kaynaklarına ve topluluklarına zarar verebilir.
 
İklim değişikliği kötüleştikçe, tehlikeli hava olayları daha sık veya şiddetli hale geliyor. Amerika Birleşik Devletleri'ndeki şehirlerdeki ve kasabalardaki insanlar, sıcak hava dalgaları ve orman yangınlarından kıyı fırtınalarına ve su baskınlarına kadar sonuçlarla karşı karşıya.
 
Ian kasırgasının veya bu yıl küresel olarak yaşadığımız aşırı kuraklıkların etkisiyle daha önce gördüğümüz gibi, iklim değişikliği sadece çevremizin estetiğini değil, en önemlisi gıda üretimimizi de etkiliyor.
 
Deniz seviyesinin yükselmesinin sonuçları arasında, Amsterdam, Miami ve diğerleri gibi deniz seviyelerinde inşa edilmiş birçok şehrin, birkaç yıl, belki de birkaç on yıl içinde tamamen sular altında kalması ve yaşanabilir olmamasıyla karşı karşıyayız.
 
Azalan verimlilik…
 
 
İşgücü verimliliğindeki son eğilimler, yıllık yüzde (5 yıllık hareketli ortalama)… Kaynak: Bergeaud, 2016
 
" Nedenler…
 
Fiziksel sermaye yatırımındaki (sermaye derinleşmesi) bir düşüşün (örneğin, yeni makineler, fabrikalar) düşüşün %44'ünü oluşturduğu tahmin edilmektedir. Sermaye yatırımındaki düşüş iki kısma ayrılır: artan kredi sürtüşmeleri ve mali krizin neden olduğu yeni yatırım talebindeki düşüş; ve öncelikle maddi olmayan sermayeye (örneğin, araştırma ve geliştirme (Ar-Ge), yazılım, reklam, pazar araştırması) yapılan ve biriktirilmesi daha zor olan yatırıma geçişin neden olduğu yatırımda seküler bir düşüş.
 
Yeni fikirlere, yeni üretim süreçlerine, reklamlara ve yeni yönetim tekniklerine yapılan yatırım gibi maddi olmayan sermaye yatırımları, bunların korunması zor olduğundan ve diğer firmalar tarafından taklit edilebildiğinden yayılma etkilerine sahiptir. Maddi olmayan sermaye yatırımındaki bu düşüş, üretkenliği artıran yayılmaları azaltır, bunun emek verimliliğindeki düşüşün başka bir %17'sini oluşturduğu tahmin edilmektedir.
 
Uluslararası ticaret, çeşitli kanallar aracılığıyla verimliliği artırır. Rekabeti ve dolayısıyla yenilik yapma dürtüsünü artırır; kaynakların daha verimli olanlara akabilmesi için verimsiz firmaları ortadan kaldırmaya yardımcı olur; ve üretkenliği artıran fikirlerin dünyaya yayılmasına yardımcı olur. Mali krizden bu yana uluslararası ticaretteki düşüşün, verimlilik düşüşünün %9'unu oluşturduğu tahmin ediliyor.
 
Tahsis verimliliği, tablodaki bir sonraki faktördür. Bu etki, daha az yeni iş oluşumu, daha fazla zombi firma (genellikle hükümet düzenlemeleri veya sübvansiyonlar tarafından korunan büyük eski firmalar) ve firmalar arasında daha az rekabet tarafından yönlendirilir. Daha az rekabetin olduğu ekonomilerde, emek ve sermayenin en yüksek değerdeki kullanımlarına koyulmaması daha olasıdır. Sonuç olarak, işçiler olabilecekleri kadar üretken olmayacaklardır. Yazarlar, daha az tahsis etkinliğinin emek verimliliğindeki düşüşün %24'üne katkıda bulunduğunu tahmin ediyor.
 
Covid'den bu yana yeni bir faktör devreye girdi. "Uzaktan çalışma" faktörü. Evden çalışmak, üretkenlik üzerinde önemli bir etkiye sahiptir ve bilinen boş zaman ve zevk olan bir alanda çalışmaktan dolayı kişinin dikkati daha kolay dağılır.
 
" Sonuçlar…
 
Çalışanlar daha az üretken olduklarında, ya daha fazla zamanda daha az iş yapıyorlar ya da işi tamamlamak için daha fazla saat harcıyorlar. Bu da işletme maliyetlerini artırır. Sonuç olarak, aynı çıktıyı üretmek daha fazla iş gücü gerektirir ve bu da karlılığı azaltır.
 
Verimlilik esasen daha az zamanda daha fazlasını yapmak anlamına gelir. Düştüğü durumlarda, müşterileri memnun etmeyen projenin teslim tarihleri kaçırılacaktır.
 
Verimlilik düştüğünde, ekibin moralini ve katılımını etkiler. Yöneticiler, çalışanları tarafından alınan inisiyatiflerde bir düşüş fark etmeye başlayacak. Ayrıca, çalışanlar proje sorunlarını çözmekle en az ilgileneceklerdir. Bu, sonunda organizasyondan ayrılmalarına yol açabilir.
 
Çalışanlar üretken olmadığında bir dış etki zorunludur. Bununla birlikte, yöneticileri de olumsuz tepki veriyorsa, çalışma ortamını zehirli hale getirecektir. SHRM'den yapılan bir araştırma, çalışanların yaklaşık beşte birinin son 5 yılda işini bıraktığını ortaya koyuyor. Bunun nedeni toksik bir çalışma kültürüydü.
 
Makroekonomik ölçekte, yukarıdakilerin tümü GSYİH'nın daha yavaş büyümesine, uluslararası ticaretin azalmasına ve uluslararası ilişkilerde potansiyel bir düşüşe yol açacaktır.
 
Nüfus artışı…
 
" Nedenler…
 
Nüfus artışının birincil (ve belki de en belirgin) nedeni, doğumlar ve ölümler arasındaki dengesizliktir. Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) göre, bebek ölüm hızı 1990'da 8,8 milyon iken 2017'de 4,1 milyon bebek ölümüyle küresel olarak azaldı. Aynı zamanda, yaşam süreleri tüm dünyada artmaktadır.
 
BM Nüfus Bölümü'ne göre, küresel doğurganlık oranı 1950'de kadın başına ortalama 5 çocukken bugün kadın başına 2,4 çocuğa düştü. Bu umut verici eğilimle birlikte, doğum kontrol yöntemi kullanımı küresel olarak yavaş ama istikrarlı bir şekilde artarak 1990'da %54'ten 2015'te %57,4'e yükseldi.
 
" Sonuçlar…
 
Dünya nüfusundaki bir artışın kaynaklar üzerinde ek baskılara neden olması mantıklıdır. Daha fazla insan, yiyecek, su, konut, enerji, sağlık, ulaşım ve daha fazlası için artan talep anlamına gelir. Ve tüm bu tüketim, ekolojik bozulmaya, artan çatışmalara ve pandemi gibi büyük ölçekli afet riskinin artmasına katkıda bulunuyor.
 
Nüfustaki bir artış kaçınılmaz olarak daha fazla ormansızlaşmaya, biyolojik çeşitliliğin azalmasına ve iklim değişikliğini şiddetlendirecek kirlilik ve emisyon artışlarına yol açan baskılar yaratacaktır.
 
Çevresel bozulma ve aşırı nüfusun neden olduğu kıtlık, şiddet ve siyasi huzursuzlukta bir artışı tetikleme potansiyeline sahiptir.
 
Ukrayna savaşı…
 
" Nedenler…
 
Putin, Rus halkına Ukrayna'yı "denazize etmek" ve NATO'nun Rusya sınırlarına yayılmasını önlemek için "özel bir askeri operasyon" yürüttüğünü söyledi. Ama ne kadar ciddi bir şekilde yanlış hesap yaptığı düşünülürse, gerçekten ne düşündüğünü sormalıyız. Putin'in kendi yazılarından ve Philip Short gibi çeşitli biyografilerden, ara nedenin Ukrayna'yı meşru bir devlet olarak görmeyi reddetmek olduğunu biliyoruz.
 
Putin, KGB subayı olarak görev yaptığı Sovyetler Birliği'nin dağılmasından yakındı ve Ukrayna ve Rusya'nın yakın kültürel yakınlıkları nedeniyle Ukrayna'yı sahte bir devlet olarak gördü. Üstelik Ukrayna, Rusya yanlısı bir hükümeti deviren 2014 Maidan ayaklanmasıyla ve Avrupa Birliği ile ticari ilişkilerini derinleştirmesiyle Rusya'yı gücendirerek nankörlük etmişti.
 
Putin, "Rus dünyası" dediği şeyi restore etmek istiyor ve 70 yaşını geçtiği için mirasını düşünüyor. Büyük Petro gibi daha önceki liderler, kendi zamanlarında Rus gücünü genişletmişlerdi. Rusya'nın Ukrayna'yı işgali ve 2014'te Kırım yarımadasını ilhak etmesinin ardından Batı yaptırımlarının zayıflığı göz önüne alındığında, Putin kendine şunu sormuş gibi görünüyor: Neden daha ileri gitmiyorsunuz?
 
" Sonuçlar…
 
Milyonlarca sivil eve dönemez. Halen ülkede bulunan pek çok kişi gıda, su, sağlık, elektrik ve diğer temel ihtiyaç maddelerine erişimi olmadan yaşamak zorunda kalıyor.
 
Ukrayna tarihsel olarak büyük bir tahıl ihracatçısıdır. 2021'de Ukrayna tahılı dünya çapında 400 milyon insanı besledi. Savaşın ilk 5 ayı boyunca Ukrayna, Karadeniz üzerinden ana nakliye yollarından tahıl ihraç edemedi.
 
Ukrayna'nın tahıl ihracatının engellenmesi, dünyanın en savunmasız bölgelerinden bazılarında açlığı daha da kötüleştirdi. Uluslararası çabalar, tahıl sevkiyatlarının yeniden başlamasına yardımcı olsa bile, durum vahim olmaya devam ediyor. Örneğin Doğu Afrika'da, devam eden kuraklığın, ablukanın ve savaşın getirdiği ekonomik serpintiden oluşan mükemmel bir fırtına, kitlesel açlığa neden oluyor.
 
Savaşın küresel yansımaları, halihazırda çatışma ve krizlerle karşı karşıya olan ülkeler üzerinde feci etkiler yarattı.
 
Enerji sonuçları için enerji mücadelesi bölümüne bakın.
 
Stagflasyon ve gıda fiyatları…
 
" Nedenler…
 
 
Stagflasyona ne sebep olur? Kaynak: Insider
 
Stagflasyon, enflasyonun yavaş ekonomik büyüme ve yüksek işsizlikle birlikte var olduğu durumlarda meydana gelir. Tipik olarak, bu ekonomik koşullar birlikte oluşmaz. İşsizlik ve enflasyon ters orantılı olma eğilimindedir. Dolayısıyla, işsizlik oranları arttıkça, enflasyon genellikle düşer ve bunun tersi de geçerlidir.
 
Stagflasyon, ekonomik hastalıkların mükemmel bir fırtınasıdır: yavaş ekonomik büyüme, yüksek işsizlik ve yüksek fiyatlar. Stagflasyon ekonomistlerinin genel olarak üzerinde anlaştığı iki temel neden, arz şokları ve maliye ve para politikalarıdır.
 
Arz şoku, ekonominin belirli fiyatlarla mal ve hizmet üretme kapasitesini azaltan herhangi bir şeydir. Örneğin, pandemi boyunca şu alanlarda arz şokları yaşandı:
 
" Daha az kişinin çalıştığı iş gücü
" Mallar, örneğin pandemiden önce başlayan yarı iletken kıtlığı
" İnsanlar seçmeli ameliyatları ve diğer sağlık prosedürlerini erteledikçe hizmetler
 
Kötü mali ve parasal kararlar da stagflasyona yol açar. Wells Fargo & Co.'nun başkan yardımcısı ve baş kurumsal ekonomisti Richard J. DeKaser, "Stagflasyona birçok şey katkıda bulunuyor, ancak para arzındaki aşırı büyüme en önemlisi" diyor.
 
" Sonuçlar…
 
Yavaş büyüme, yüksek işsizlik ve hızlı enflasyon üçlüsü ekonomi üzerinde önemli bir baskı oluşturuyor.
 
DeKaser, "Yüksek enflasyon ve enflasyon belirsizliği yatırım kararlarını bozduğu için stagflasyon ekonomiye açık bir şekilde zararlıdır" diyor: "Yükselen faiz oranları tahvil fiyatlarını aşağı ittiği ve öz sermaye değerlemelerini baskıladığı için sabit gelirli piyasalara da zarar veriyor."
 
Haneler için stagflasyon, insanların gıda ve ilaçtan konut ve tüketim ürünlerine kadar her şeye daha fazla harcama yaparken daha az para kazanması anlamına geliyor. Tüketici harcamaları yavaşladıkça, şirket geliri düşer ve ekonomi üzerindeki genel etkiyi şiddetlendirir.
 
Sonuç? Bu raporun görünümü o kadar iyi değil:
 
" Aşırı kuraklıklara, kasırgalara, yükselen deniz seviyelerine neden olan şiddetli iklim değişikliği…
" Tahıl ve gübrelerin yanı sıra küresel enerji fiyatlarını ve borçları etkileyen Ukrayna savaşı…
" Küresel görünüm iyi görünmediği için muhtemelen yavaşlayacak olan nüfus artışı…
" Enerji fiyatlarındaki güçlü artış, verimlilikteki düşüş, yüksek enflasyon ve beklenmedik şekilde yüksek istihdam nedeniyle küresel durgunluk ufukta beliriyor olabilir…
 
Bize öyle geliyor ki, daha önce hiç yaşanmamış yeni bir dünya felaketinin eşiğindeyiz. Birçok şekil alabilir. Muhtemelen, en yoksul ülkelerde kıtlığa ve ölümlere yol açacak, dünya çapında artan bir açlığa ya da. Ya da yükselen deniz seviyeleri, aşırı sıcaklıklar ve kasırga bölgelerinde yaşamanın artan riskleri nedeniyle bildiğimiz dünyanın tamamen yeniden yapılandırılmasına yol açacak kitlesel göç.
 
Kesin olan şey, görünümün çok karamsar olduğu.
 


https://terayatirim.com/arastirma/makro-perspektif/211020221715

 Enver Erkan
 Araştırma - Başekonomist
 Tera Yatırım Menkul Değerler A.Ş.
  www.terayatirim.com
                                 
                                  ***
                               Yasal Uyarı
 
  Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeler yatırım danışmanlığı kapsamında değildir.Yatırım danışmanlığı hizmeti ; aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri, mevduat kabul etmeyen bankalar ile müşteri arasında imzalanacak yatırım danışmanlığı sözleşmesi çerçevesinde sunulmaktadır.Burada yer alan yorum ve tavsiyeler, yorum ve tavsiyede bulunanların kişisel görüşlerine dayanmaktadır.Bu görüşler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabılır.Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.