Makro Perspektif (Enver Erkan/Tera Yatırım )

Perspektifte Harika Haber (!)
 
OPEC+'dan olası Rus zorunlu üretim kesintisi… Rusya'ya yakın bir kaynak, Salı günü yaptığı açıklamada, Rusya'nın OPEC+'nın Ekim ayındaki bir sonraki toplantısında petrol üretimini günde yaklaşık 1 milyon varil azaltmasını önermesinin muhtemel olduğunu söyledi.
 
Toplantı, düşen petrol fiyatları ve aylarca süren şiddetli piyasa oynaklığı zemininde 5 Ekim'de gerçekleşecek ve bu da diğer bir OPEC+ üreticisi olan Suudi Arabistan'ın grubun üretimi kesebileceğini söylemesine neden oldu.
 
OPEC ülkelerini ve Rusya gibi müttefiklerini birleştiren OPEC+, ABD de dahil olmak üzere büyük tüketicilerin küresel ekonomiye yardım etme baskısına rağmen petrol fiyatlarını düşürmek için üretimi artırmayı reddetti.
 
Bununla birlikte, küresel ekonomiye ilişkin korkular ve Fed’in oranları artırmasının ardından ABD dolarındaki yükseliş nedeniyle fiyatlar bu ay keskin bir şekilde düştü.
 
ABD Körfezi'ndeki arz kesintileri nedeniyle Salı günü zaten yüksek işlem gören Brent ham petrol fiyatları, Rusya'nın olası teklifinin haberleriyle daha da yükseldi ve sözleşme yaklaşık %4 artarak varil başına 87.15$'a yükseldi.
 
Üretimi kısmaya yönelik herhangi bir OPEC+ anlaşmasının etkisi, grubun birçok üyesinin üzerinde anlaşmaya varılan hedeflerinde üretim yapamaması nedeniyle muhtemelen hafifletilebilir.
 
Ağustos ayında OPEC+, üyeleri yaptırımlar ve yetersiz yatırımla mücadele ederken hedeflerinin 3.58 milyon varil altında üretim yapıyordu.
 
Bu ayın başlarında JP Morgan, OPEC+'ın "fiyatlardaki aşağı yönlü ivmeyi durdurmak ve fiziksel / vadeli piyasaları yeniden düzenlemek için" günde 1 milyon varile varan bir kesintiye müdahale etmesi gerekebileceğine inandığını söyledi.
 
UBS analistleri Giovanni Staunovo ve Wayne Gordon, "Yalnızca OPEC+ tarafından yapılacak bir üretim kesintisi kısa vadede negatif ivmeyi kırabilir" dedi.
 
Rusya, bu yılın başlarında Ukrayna'ya asker göndermesinin ardından Batı'nın enerji ve finans sektörlerine uyguladığı yaptırımlar nedeniyle petrol üretimini sürdürmekte zorluklarla karşı karşıya. Batı, Rusya'yı Ukrayna'yı işgal etmekle suçluyor, ancak Kremlin buna özel bir askeri operasyon diyor.
 
Suudi Arabistan, Moskova'nın ABD Başkanı Joe Biden'in yönetimiyle olan zor ilişkilerinin ortasındaki eylemlerini kınamadı.
 
Kremlin, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Suudi Veliaht Prens Muhammed bin Salman'ın geçen hafta yaptığı konuşmada OPEC+ çerçevesindeki çabaları överek mevcut anlaşmalara bağlı kalma niyetlerini doğruladığını söyledi.
 
Nord Stream 1 gaz akışlarında kesintiler… Üst düzey diplomat, birçok devletin Avrupa'ya giden iki Rus boru hattının saldırıya uğradığını ve Baltık Denizi'ne gazın sıçramasına neden olduğunu söylemesinin ardından, AB enerji ağlarında herhangi bir kasıtlı kesintinin "sağlam ve birleşik bir yanıt" ile sonuçlanacağını söyledi.
 
Rusya ve Avrupalı ortakların inşa etmek için milyarlarca dolar harcadıkları Kuzey Akım boru hatlarındaki sızıntıların veya herhangi bir faulün arkasında kimin olabileceği açık olmaktan çok uzaktı.
 
Batı'nın Moskova'nın Ukrayna'yı işgali üzerine yaptırımlar getirmesinin ardından Avrupa'ya gaz sevkiyatını kesen Rusya, sabotaj olasılığının da olduğunu söyledi.
 
Joseph Borrell, "Avrupa enerji altyapısının kasıtlı olarak kesintiye uğraması kesinlikle kabul edilemez ve sağlam ve birleşik bir yanıtla karşılanacaktır." dedi.
 
Rusya'nın Danimarka büyükelçiliğinden yapılan açıklamada, Kuzey Akım'ın boru hatlarına yönelik herhangi bir sabotajın hem Rusya'nın hem de Avrupa'nın enerji güvenliğine yönelik bir saldırı olduğu belirtildi.
 
Danimarka savunma bakanı, NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ile yaptığı görüşme sonrasında, bölgedeki güvenlik durumu hakkında endişelenmek için nedenler olduğunu söyledi.
 
Morten Bodskov yaptığı açıklamada, "Rusya'nın Baltık Denizi bölgesinde önemli bir askeri varlığı var ve onlardan kılıç sallamaya devam etmelerini bekliyoruz." dedi.
 
Norveç polisi Çarşamba günü ülkenin petrol ve gaz tesisleri çevresinde güvenliği artırdıklarını söylerken, Danimarkalı yetkililer ülkenin enerji ve gaz sektöründeki hazırlık seviyesinin yükseltilmesini istedi.
 
İsveç Sahil Güvenlik, Reuters'e gönderdiği bir e-postada, Baltık Denizi'nde Nord Stream 1 boru hattından köpüren gaz hacminin Çarşamba günü önceki güne göre değişmediğini söyledi.
 
Danimarkalı Bodskov, sızıntıların etrafındaki alanların araştırılacak kadar sakin olmasının bir veya iki hafta sürebileceğini, ancak olası onarımlar konusunda farklı görüşler olduğunu söyledi.
 
Gaz boru hattı şebekesi şirketi Gasunie Deutschland'ın genel müdürü Jens Schumann, "Boru hattı kazalarıyla başa çıkmak için iyi ekipler var, acil durum boru envanterleri ve karada ve denizde uzmanlar var." dedi.
 
Ancak Alman güvenlik kurumları, büyük miktarda tuzlu suyun borulara akması ve korozyona neden olması durumunda Nord Stream 1'in kullanılamaz hale geleceğinden korkuyor, Alman gazetesi Tagesspiegel bu konuda hükümet kaynaklarına atıfta bulundu.
 
İsveç Başsavcılığı, İsveç Başbakanı Magdalena Andersson'un Salı günü iki patlama tespit edildiğini açıklamasının ardından, bir polis soruşturmasından elde edilen materyalleri gözden geçireceğini ve daha fazla eyleme karar vereceğini söyledi.
 
Andersson, bunun İsveç'e yönelik bir saldırıyı temsil etmemesine rağmen, Stockholm'ün NATO gibi ortaklarla ve Danimarka ve Almanya gibi komşularla yakın temas halinde olduğunu söyledi.
 
Danimarka ve İsveç'teki sismologlar, Pazartesi günü sızıntıların yakınında iki güçlü patlama kaydettiklerini ve patlamaların deniz tabanının altında değil suda olduğunu söyledi.
 
 
Nord Stream gaz boru hatlarından bildirilen gizemli sızıntılar… Kaynak: European Network of Transmission System Operators for Gas, Danimarka ve İsveç denizcilik yetkilileri, Reuters
 
• Gaz akışları…
 
Sızıntıların tespit edildiği sırada hiçbir boru hattı gaz pompalamıyordu, ancak olaylar Avrupa'nın kıştan önce Nord Stream 1 üzerinden yakıt alabileceğine dair kalan beklentileri alt üst ederken, Ukrayna üzerinden boru hatlarıyla ilgili endişeler de var.
 
ING Research'teki analistler, "Avrupa'ya gaz arzı üzerinde daha hızlı bir etkiye sahip olabilecek bir gelişme, Gazprom'dan Rusya'nın devam eden tahkim nedeniyle Ukrayna'nın Naftogaz'ına yaptırım uygulayabileceğine dair bir uyarıydı." dedi.
 
Naftogaz'ın CEO'su Çarşamba günü yaptığı açıklamada, Ukraynalı enerji firmasının ülkeden geçen Rus doğalgazı konusunda Gazprom'a karşı tahkim yargılamasına devam edeceğini söyledi.
 
Gazprom haftanın başlarında, Naftogaz'ın tahkimdeki tüm iddialarını reddederken, davayı sürdürmesi durumunda şirkete yaptırım uygulayabileceğini söyledi.
 
ING analistleri: "Risk, bu akışların tamamen durma noktasına gelmesidir, bu da ısıtma mevsimine doğru ilerlerken yalnızca Avrupa pazarını daha da sıkılaştıracaktır."
 
Sızıntı haberlerinin ardından Avrupa gaz fiyatları yükseldi. Benchmark Ekim Hollanda fiyatı Çarşamba günü %11 artışla 204,50 euro/megawatt saat oldu. Fiyatlar hala bu yılın zirvelerinin altında olsa da, 2021 Eylül ayının başlarına göre %200'den fazla yüksek kalıyor.
 
Rusya, Ağustos ayında gaz akışını tamamen askıya almadan önce Kuzey Akım 1 üzerinden Avrupa'ya gaz arzını azalttı ve Batı yaptırımlarını teknik zorluklara neden olmakla suçladı. Avrupalı politikacılar, bunun gaz tedarikini durdurmak için bir bahane olduğunu söylüyor.
 
Yeni Nord Stream 2 boru hattı henüz ticari operasyonlara girmemişti. Gaz tedarik etmek için kullanma planı, Rusya'nın Şubat ayı sonlarında Ukrayna'da "özel askeri operasyon" olarak adlandırdığı şeye başlamadan günler önce Almanya tarafından rafa kaldırılmıştı.
 
IAN kasırgası… Ian Kasırgası, Küba'da yıkıcı bir sel ve elektrik kesintisi izi bırakarak ve Florida'nın batı kıyı şeridini saatte 125 mil rüzgarla çarpma tehdidinde bulunarak, ABD tarihinin en maliyetli fırtınalarından biri olmaya hazırlanıyor.
 
Fırtınanın Çarşamba gününe kadar güçlenmesi ve Tampa Körfezi'ne 8 metrelik fırtına dalgalanmaları ve ABD Güneydoğu'da şiddetli yağışlar getirmesi bekleniyor.
 
Enki Research'ün afet modelcisi Chuck Watson, mevcut tahminin gerçekleşmesi halinde bölgedeki hasarların ve ekonomik kayıpların 45 milyar dolardan 70 milyar dolara ulaşabileceğini söyledi.
 
Florida ve komşu eyaletlerin sınırlarının ötesinde, Ian önemli portakal yetiştirme ve gübre üretim bölgelerini doğrudan hedef alırken, fırtına gıda enflasyonunu yoğunlaştıracak gibi görünüyor.
 
Maxar Technologies Inc. meteorolog Donald Keeney'e göre eyaletteki portakal bahçelerinin en az %75'i tehdit altında. Bloomberg Intelligence analisti Alexis Maxwell, bu arada Tampa'nın doğusundaki önemli Mosaic Co. fosfat tesislerinin de risk altında olduğunu söyledi.
 
Ian, adanın tütün endüstrisinin kalbi olan batı Küba'yı vurduktan sonra Salı günü sel, toprak kayması ve elektrik kesintilerini tetikledi.
 
• Gübreler açısından…
 
Ian Kasırgası, ülkenin fosfatlı gübre üretimini vurmaya hazırlanıyor ve ABD'de gıda yetiştirmenin maliyeti şimdiye kadarki en yüksek oranda artarken arzı tehdit ediyor.
 
Florida, Mosaic Co.'nun ürün çıkardıkları fosfat kaya varlıklarına ve bu kayayı yaygın olarak DAP ve MAP olarak bilinen diamonyum fosfat ve monoamonyum fosfat gibi gübrelere dönüştürdükleri tesislere ev sahipliği yapmaktadır.
 
Gübre, mahsul üretimini yapabilir veya bozabilir. Enflasyonun ekonomilerde dalgalanması ve açlık seviyelerinin artmasıyla küresel gıda fiyatları son aylarda rekorlara ulaştı. Rusya'nın Ukrayna'yı işgali, dünya arzının büyük bir yüzdesini riske attığından, ABD'de gıda yetiştirmenin maliyeti 2022'de şimdiye kadarki en yüksek oranda artacak.
 
Bloomberg İstihbarat analisti Alexis Maxwell, Rus ve Faslı fosfat üreticilerine yönelik ABD vergisinin, yerel üretimin uzun süre çevrimdışı kalması durumunda ülkenin daha pahalı ithalatlara bel bağlamak zorunda kalacağı anlamına geldiğini söyledi. Maxwell, Mosaic'in 400.000 mt fosfat ürününü kaybettiği ve Potash Corp.'un White Spring tesisindeki operasyonlarını dört gün boyunca durdurduğu 2017 yılında Irma Kasırgası'nın fosfat üretimini etkilediğini söyledi.
 
Mosaic, ABD'deki 15.86 milyon mt DAP ve MAP üretim kapasitesinin yarısından fazlasına sahip ve Bloomberg Intelligence verilerine göre bunun büyük kısmı Florida'da.
 
• Gıda fiyatlarına etkisi…
 
Fosfat ve potas madenciliği yapan ve bunları gübre yapmak için kullanan Mosaic Co.'nun merkezi Tampa'dadır. Şirket, bir bilgi notunda, Kuzey Amerika'daki fosfat operasyonlarının, belirli bir yılda "Kuzey Amerikalı çiftçilerin granül fosfatlı gübre arzının yaklaşık %50'sini ve küresel arzın %12'sini" oluşturduğunu söyledi.
 
Mosaic, FOX Business'a yaptığı bir başka açıklamada, "Ian Kasırgası'ndan önemli etki beklentisiyle, insanlarımızı, madenlerimizi, fabrikalarımızı, liman tesislerimizi ve idari ofislerimizi korumak için uygun adımları attık." dedi.
 
Gübre arzındaki kasırga ile ilgili kesintiler, birçok çiftçi bunları mahsul yetiştirmeye yardımcı olmak için kullandığından, halihazırda enflasyonun çarptığı gıda fiyatlarının daha da tırmanmasına neden olabilir. Çiftçiler için aşırı hava koşulları, tedarik zinciri sorunları ve jeopolitik gerilimler gıda fiyatlarının yükselmesine katkıda bulunan faktörlerden bazıları.
 
“Sahte” referandum sonuçları… Ukrayna'nın Rus işgali altındaki dört bölgesindeki Kremlin tarafından kurulan hükümetlerin tümü, sözde ilhak referandumlarında zafer ilan etti.
 
Yetkililer, Salı akşamı sakinlerinin benzeri görülmemiş bir çoğunluğunun Rusya'ya katılmaya evet dediğini iddia etti.
 
Moskova, birkaç gün içinde Ukrayna'nın yaklaşık %15'ini oluşturan bölgeleri resmen talep edebilir. Reuters'e göre, Rusya parlamentosu ilhakı düşünmek için 4 Ekim'i ayırdı.
 
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in geçen Çarşamba günü kısmi seferberlik ile birlikte açıkladığı anketler, Batı tarafından sahte olarak patlatıldı.
 
Kherson'da, oylama komitesi başkanı "evet" oyu %87'nin üzerine çıkardı.
 
Luhansk yetkilileri, oradaki insanların %98,4'ünün Rusya'ya katılmak için oy kullandığını söyledi. Zaporizhzhia'da, Rus tarafından atanan bir yetkili, rakamı %93,1 olarak belirledi.
 
Kendi kendini ilan eden Donetsk Halk Cumhuriyeti'nin başkanı Denis Pushilin, bölgedeki katılımcıların %99,2'sinin Rusya'ya katılmak için oy kullandığını söyledi.
 
"Referandumlar bitti. Sonuçlar belli. Evinize hoş geldiniz, Rusya'ya!" Rusya Güvenlik Konseyi başkan yardımcısı olarak görev yapan eski bir cumhurbaşkanı olan Putin müttefiki Dmitry Medvedev, Telegram'a yazdı.
 
Ukraynalı yayın organları, Rusya'da yerleşik yetkililerin aktardığı nüfus rakamlarının yanlış olduğuna dikkat çekti, çünkü savaş öncesi sakinlerin yaklaşık %80'i ya Ukrayna'yı mülteci olarak terk etti ya da ülkenin diğer bölgelerinde ülke içinde yerinden oldu.
 
• Şimdi ne var?
 
Rusya destekli ayrılıkçı Donetsk Halk Cumhuriyeti'nin başkanı Denis Pushilin, sonraki adımların Rusya yasama organı tarafından onaylanacak bir ilhak anlaşması imzalamak olacağını söyledi.
 
Rusya tarafından atanan yetkililer, hem Ukrayna'nın hem de Batı'nın Rusya'nın bölgeleri ilhak etmesi için yasal bir bahane yaratmak için zorlayıcı bir tatbikat olduğunu söylediği oy sandıklarını evden eve götürdü.
 
Daha önce Moskova, Ukrayna'nın ilhak ettiği bölgelere "tam koruma" vereceğini ve bunun nükleer cephaneliğinin kullanımını da içerebileceğini söylemişti, çünkü yasal bahane Putin ve Kremlin'in Ukrayna'nın bu bölgeleri yeniden ele geçirme girişimini Rusya'nın kendisine bir saldırı olarak göstermesine izin verecekti. .
 
Ukrayna, Rusya'nın ek toprakları ilhak etmesinin, Moskova'nın Şubat ayı sonlarında ülkeyi tam ölçekli işgalini başlatmasından yedi ay sonra herhangi bir barış görüşmesi şansını ortadan kaldıracağı konusunda defalarca uyardı.
 
Sonuç? Pekala… haberler küresel olarak bir felaket… boru hatları sabotajından, sahte referanduma ve şimdi de kasırgaya kadar, İran'da neler olduğundan bahsetmeden bile… sadece kışın nasıl olacağının rengini duyuruyor.
 
Sızıntıların tespit edildiği sırada hiçbir boru hattı gaz pompalamıyordu, ancak olaylar Avrupa'nın kıştan önce Nord Stream 1 üzerinden yakıt alabileceğine dair kalan beklentileri alt üst ederken, Ukrayna üzerinden boru hatlarıyla ilgili endişeler de var.
 
Sızıntı haberlerinin ardından Avrupa gaz fiyatları yükseldi. Benchmark Ekim Hollanda fiyatı Çarşamba günü %11 artışla 204,50 euro/megawatt saat oldu. Fiyatlar hala bu yılın zirvelerinin altında olsa da, 2021 Eylül ayının başlarına göre %200'den fazla yüksek kalıyor.
 
Bu arada Putin, dört bölgede akranlarına karşı savaşan genç Ukraynalıları gönderiyor. Referandumlar herkes tarafından bir aldatmaca olarak görülüyor. İnsanlar kapılarına kadar silah taşıyan Rusların askeri baskısı altında oy kullanmak zorunda kaldılar.
 
Ve zaten yeterli değilse, yakında kategori 5 olacak bir kasırga, ülkenin gübresinin %50'sinden fazlasının üretildiği ve küresel olarak yaklaşık %12'sini oluşturan ABD'nin Güneydoğu kıyılarını vurdu. Gıda fiyatları zaten yüksek olmakla kalmadı, yakın zamanda düşüş eğilimine girmesini de bekleyemeyiz.
 
Tanıdık bir tabirle… battık.
 


https://www.terayatirim.com/arastirma/makro-perspektif/280920221824

 Enver Erkan
 Araştırma - Başekonomist
 Tera Yatırım Menkul Değerler A.Ş.
  www.terayatirim.com
                                 
                                  ***
                               Yasal Uyarı
 
  Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeler yatırım danışmanlığı kapsamında değildir.Yatırım danışmanlığı hizmeti ; aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri, mevduat kabul etmeyen bankalar ile müşteri arasında imzalanacak yatırım danışmanlığı sözleşmesi çerçevesinde sunulmaktadır.Burada yer alan yorum ve tavsiyeler, yorum ve tavsiyede bulunanların kişisel görüşlerine dayanmaktadır.Bu görüşler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabılır.Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.