GSYİH Büyümesi (İş Yatırım)

Harcamalardaki artışa üretim katılamıyor
2023 yılı ilk çeyreği gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH) verisi deprem şoku sonrası ekonomini oldukça güçlü toparlandığını gösteriyor. Ancak toparlanma üretimden çok harcama kaynaklı. İmalat sanayi üretimi ve inşaat ikinci çeyrekte daralıyor.

Yıllık büyüme %3,8 ile piyasa (%3,5) ile İş Yatırım (%4,7) beklentilerinin arasında. Geçmişe yönelik büyük çaplı revizyonlar nedeniyle tahminimize göre sapmayı gerekçelendirmek de zorlanıyoruz. Takvim etkilerinden arındırılmış yıllık büyüme ise %5,0 (2023 Ç1: %3,6, 2022 Ç4: %3,3, 2022 Ç3: %3,8) ile 2022 ikinci çeyreğinden beri en yüksek seviyede.

Büyüme eğilimini daha iyi anlatan takvim ve mevsim etkilerinden arındırılmış verilere göre çeyrekten çeyreğe %3,5 (2023 Ç1: %-0,1, 2022 Ç4: %1,1, 2022 Ç3: %0,5) ile 2021 üçüncü çeyreğinden beri en güçlü büyüme yaşanıyor. Beklentimiz çeyreklik büyümenin %2,0 seviyesinde gerçekleşmesiydi.

İlk çeyrek milli gelir verisini harcama yönlü incelediğimizde hanehalkı tüketiminin deprem sonrası normalleşme ve seçim vaatleri ile hızlandığını görüyoruz. Önceki çeyreğe göre %5,2 büyüyen (2023 Ç1: %3,0, 2022 Ç4: %5,3, 2022 Ç3: %4,0) hanehalkı tüketimi manşet çeyreklik büyümeye +3,8 yüzde puan katkı veriyor. Yıllık değişim üzerinden baktığımızda %15,6 ile (2023 Ç1: 17,3, 2022 Ç4: %15,9, 2022 Ç3: %19,6) manşet yıllık büyümeye 10,7 yüzde puan katkı görülüyor.

Geçen çeyrek için yapılan yukarı revizyon sonrası ilk çeyrek tüketimde gördüğümüz yavaşlamanın aslında çok daha sınırlı olduğunu görüyoruz. Reel perakende satışlar ile tüketim arasındaki tuhaf ayrışma da ortadan kalkıyor.

Yatırımlar tarafında büyüme hız keserek devam ediyor. 2023 ikinci çeyreğinde %2,2 büyüyen (2023 Ç1: %3,0, 2022 Ç4: %1,9, 2022 Ç3: %-1,0) yatırım harcamaları çeyreklik büyümeye +0,5 puan katkı yapıyor. Yıllık baktığımızda ise yatırımlarda büyüme %5,1 (2023 Ç1: %3,7, 2022 Ç4: %0,6, 2022 Ç3: %-1,8), büyümeye katkı +1,3 yüzde puan. Yatırım artışının inşaattan çok makine ve teçhizat kaynaklı olduğunu görüyoruz. Deprem bölgesi yeniden inşa faaliyetlerinin etkisi muhtemelen üçüncü çeyrekte belirginleşecek.

Kamu tüketimi önceki çeyreğe göre %2,2 (2023 Ç1: %1,2, 2022 Ç4: %-1,8, 2022 Ç3: %+7,8) artışla çeyreklik büyümeye 0,3 yüzde puan katkı sağlıyor. Yıllık %5,3 büyüme (2023 Ç1: %6,1, 2022 Ç4: %6,5, 2022 Ç3: %4,3) ve +0,7 puan katkı görmemiz düşük baz dönemi etkisinden kaynaklanıyor. Yapılan revizyon sonrası geçen çeyrek deprem harcamalarına rağmen tuhaf bir şekilde daralma gösteren kamu tüketiminin normal seyrine döndüğünü görüyoruz.

Bildiğimiz kötü haber ihracatın çeyreklik %1,8 daralma (2023 Ç1: %0,1, 2022 Ç4: %-2,8, 2022 Ç3: %-3,8) ile olumsuz seyrine devam etmesi. Buna karşın ithalat kısa bir moladan sonra %5,2 (2023 Ç1: %1,7, 2022 Ç4: %4,5, 2022 Ç3: %6,7) ile büyümeye devam ediyor. Bunun sonucunda net ihracat çeyreklik büyümeyi 1,6 yüzde puan aşağı çekiyor. Önceki çeyreklerde de (2023 Ç1: -0,3, 2022 Ç4: -1,6, 2022 Ç3: -2,3) net ihracat büyümeyi aşağı çekmişti. İhracat daralırken ithalatın yüksek kalmasını istikrarlı kur ve finansal baskılama ortamında hanehalkının gelecekteki tüketimini öne çekmesine, şirketlerin yatırım harcaması ve ara malına yönelmesiyle açıklıyoruz. Yıllık baktığımızda ihracat %9,0 daralırken, ithalat %20,3 büyüyor, net ihracat büyümeyi 6,3 yüzde puan aşağı çekiyor.

Son on bir çeyrektir üretim ile hesaplanan milli gelir, harcama yöntemi ile hesaplanan alt kalemlerden düşük kalıyor. Zayıflayan dış talep, desteklenen iç talep ortamında üretim ve tüketim arasındaki fark giderek açılıyor. Stok değişimlerini de içeren hata kalemi yıllık büyümeyi 2,6 yüzde puan aşağı çekiyor.

Mevsimsellikten arındırılmış çeyrekten çeyreğe büyüme oranlarına üretim cephesinden bakıldığında durum pek iç açıcı değil. Milli gelirin %3,5 çeyreklik büyüdüğü bir ortamda imalat sanayi %0,2, inşaat %0,5, bilgi iletişim %1,4 daralmış. Tarım %1,4, hizmetler %0,8, finans ve sigorta %0,7, gayri menkul %1,5, diğer hizmetler %2,0 büyüme ile görece güçlü. Ancak en hızlı büyüyen üretim kalemleri bile manşet rakamın yarısında kalıyor. Üretimdeki yavaşlamayı kısmen dış pazarlardaki daralma ile kısmen de finansmana erişimde yaşanan zorlukla açıklayabiliyoruz.

Özetlemek gerekirse hanehalkının gelirler ve para politikasıyla desteklenmesi ve kurun baskılanması 2021 ikinci çeyreğinden beri tüketim bazlı güçlü bir büyümeyi sağladı. Bunun bedelini rekor yüksek cari açık ve rezerv kaybı ile ödedik. Seçim sonrası kurun serbest bırakılması, finansal koşulların sıkılaşması ve para politikasının normalleşmeye başlaması ile ekonominin yavaşlamasını bekliyoruz. Ne kadar yavaşlayacağı seçime giderken Ankara’nın gaza ve frene ne kadar basacağına bağlı belirlenecek.

Üçüncü çeyreğe dair ilk verilerde yavaşlama sinyalleri görüyoruz. Temmuz S&P İmalat PMI rakamı (49,9) ve MÜSİAD SAMEKS endeksi (50,1) eşik değere geriliyor. PMI sektörel detayları tekstil, ana metal, kimya, mobilya, metalik olmayan mineraller, konfeksiyon gibi sektörlerde sert bir daralmaya işaret ediyor. Elektrikli ve elektronik ürünler, makine ve metal ürünler, otomotiv halen genişleme gölgesinde ancak önümüzdeki aylarda Avrupa’nın yavaşlaması ve Çin baskısıyla durum değişebilir. Kapasite kullanım oranı Ağustos ayında 1,2 yüzde puan geriliyor.

Deprem sonrası yeniden inşa faaliyetleri dolayısıyla ekonomi genelinde yavaşlamanın etkisi sınırlı olabilir. Ama yılın ikinci yarısında ilk iki çeyreğe göre büyümenin yavaşlaması kaçınılmaz gözüküyor.

Deprem sonrasında yaptığımız %4,0’lük büyüme tahminimizi, Avrupa’nın yavaşlaması, Asya’nın rekabeti ve finansal koşulların sıkılaşması gerekçesiyle %3,7’ye çekiyoruz.



 
İş Yatırım Menkul Değerler A.Ş.
 www.isyatirim.com.tr

                           ***
                  Yasal Uyarı
 
 Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeler yatırım danışmanlığı kapsamında değildir.Yatırım danışmanlığı hizmeti ; aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri, mevduat kabul etmeyen bankalar ile müşteri arasında imzalanacak yatırım danışmanlığı sözleşmesi çerçevesinde sunulmaktadır.Burada yer alan yorum ve tavsiyeler, yorum ve tavsiyede bulunanların kişisel görüşlerine dayanmaktadır.Bu görüşler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabılır.Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.