GSYH verisi analizi (İş Yatırım)

Genel Değerlendirme
2024 yılı ikinci çeyrek gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH) verisi parasal sıkılaşmanın ardından reel büyümede net bir yavaşlamaya işaret ediyor. Ekonomist öngörülerinin aksine GSYİH çeyrekten çeyreğe daralmıyor. Hanehalkı tüketimi ve hizmet sektörünün yavaşlayarak büyümeye devam ederken yatırım harcamaları ve mal-hizmet ihracatının sert daralıyor. Dolayısıyla ekonomi yönetiminin altını çizdiği “sürdürülebilir ve dengeli” büyüme kompozisyonundan uzaklaştığımız görülüyor. Üçüncü çeyrekte hem toplam milli gelirin hem de özel tüketim harcamalarının daralmasını bekliyoruz.

Yıllık reel büyüme düşüşe geçti
İkinci çeyrekte GSYİH yıllık büyümesi %2,5 (2024 Ç1: %5,3, 2023 Ç4: %4,6) ile piyasa medyan beklentisinden düşük (%3,1), İş Yatırım (%1,6) beklentisinin üzerinde geldi. Tahminimizdeki sapma hizmet sektörü ve hanehalkı tüketiminin öngördüğümüzden güçlü oluşundan kaynaklanıyor. Yıllık büyüme takvim etkilerinden arındırıldığında %2,8’e (2024 Ç1: %5,4, 2023 Ç4: %4,6) yükseliyor.

Çeyreklik büyüme sıfıra yakın
Yıllık rakam yerine çeyrekten çeyreğe değişime odaklanmak daha anlamlı. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış çeyreklik büyüme %+0,1 (2024 Ç1: %1,4, 2023 Ç4: %1,2) ile sert bir yavaşlamaya işaret etse de İş Yatırım (%-1,0) ve piyasanın (%-0,5) daralma öngörülerine kıyasla daha güçlü. Öncü göstergelerin işaret ettiği daralma yerine yataya yakın hafif bir büyüme görmemizin arkasındaki bir sebep GSYİH serinde yapılan revizyonlar. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seride 2023 rakamları yukarı, 2024 birinci çeyrek rakamı aşağı çekilmiş. Birinci çeyrek rakamı olduğu gibi kalsa çeyrekten çeyreğe büyüme %-0,2 olacak ve daralmadan bahsedecektik.

Büyümenin harcama kompozisyonu ilk çeyreğe göre bozuluyor
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış verileri harcama yönlü incelediğimizde arzu edilen dengeli ve sürdürülebilir büyüme kompozisyonundan uzaklaştığımızı görüyoruz. Mart sonundaki güçlü parasal sıkılaşma akabinde hanehalkı tüketimi kademeli yavaşlıyor. Ancak yatırımlar ve ihracat tarafında sert daralma var.


Kaynak: TÜİK, İş Yatırım
Hanehalkı tüketimi çeyrekten çeyreğe %0,5 (2024 Ç1: %0,7, 2023 Ç4: %3,1) büyüyerek manşet çeyreklik rakama 0,3 puan katkıda bulunuyor. Söz konusu kalemde 2021 başlangıcından bu yana son 14 çeyreğin ikinci en zayıf büyümesini görüyoruz. TÜİK perakende satış hacim verisi %0,5 çeyreklik daralma ile GSYİH hanehalkı tüketimine kıyasla iç talebe dair daha zayıf bir resim çiziyordu. Katma değer hesaplamasının hacim endeksleri ölçümü ile farklılığı bunu açıklayabilir.

Hanehalkı tüketiminde önceki çeyreğin çeyreklik büyüme rakamının %1,1’den %0,7’ye aşağı güncellendiğinin de altını çizelim. Basitleştirmek adına eski seride ilk çeyreğe bahşedilen büyümenin bir kısmı sanki ikinci çeyreğe pay edilmiş diyebiliriz.

Hanehalkı tüketimi kademeli vites düşürürken, yatırım harcamaları 2020 salgın şokundan bu yana en sert çeyreklik daralmayı kaydediyor. Çeyrekten çeyreğe değişim %-4,1 (2024 Ç1: %2,4, 2023 Ç4: %-2,2) ve çeyreklik manşet büyümeyi 1,0 yüzde puan aşağı çekiyor. Yatırım harcamaları endeksi de son 4 çeyreğin dip seviyesinde. Deprem bölgesi yeniden inşa faaliyetleri sebebiyle inşaat yatırımlarının makine-teçhizat yatırımlarına kıyasla daha dirençli olduğunu tahmin ediyoruz.


Kaynak: TÜİK, İş Yatırım
Uluslararası mal ve hizmet ticaretinin çeyreklik büyümeyi 1,0 yüzde puan aşağı çektiğini hesaplıyoruz. İhracat %-3,9 (2024 Ç1: %+2,8, 2024 Ç4: %-2,9) çeyreklik değişim ile sert daralırken ithalat %0,6 (2024 Ç1: %-3,6, 2023 Ç4: %-4,0) kayıplarını telafi ediyor. Aylık yayımlanan TÜİK ihracat endeksi ile çelişen bu durum GSYİH ve miktar endeksi arasında yöntem farklılıkları ve/veya hizmet ticareti ile açıklanabilir.

15 çeyrektir üretim ile hesaplanan GSYİH, harcama yöntemi ile hesaplanan alt kalemler toplamından düşük kalıyor. Aradaki fark enflasyonist dönemde büyüyen istatistiki hatalar ve stok değişimlerini (önceki dönemlerde üretilip stoklanmış malların tüketimi) içeriyor. 2024 ikinci çeyrek GSYİH verisinde makas üretim lehine bir miktar küçülüyor ve son 16 çeyrekte ikinci defa hata kalemi çeyreklik büyümeyi yukarı çekiyor. Hesaplamalarımıza göre söz konusu kalemin büyüme katkısı 1,7 puan (2024 Ç1: %-1,7, 2023 Ç4: -0,4).

Üretim Yönlü İnceleme
Çeyreklik büyüme oranlarına üretim cephesinden baktığımızda yavaşlayarak büyümeye devam eden hizmet sektörü öne çıkıyor. Kamu yönetimi-eğitim-sağlık hizmetleri (%0,8), finans sektörü (%0,9), lokanta, konaklama ve ticareti içeren temel hizmetler (%0,5) ve bilgi-iletişim hizmetleri (%0,5) pozitif ayrışıyor. Sanayi (%-2,7) ve inşaat (%-1,7) tarafında ise belirgin daralma var. Şaşırtan sektörler en yüksek büyümeyi kaydeden gayrimenkul (%1,3) ve en sert daralmayı kaydeden mesleki-idari-destek hizmetleri (%-4,2).

Öncü göstergeler üçüncü çeyrekte belirgin daralma diyor
Üçüncü çeyrek GSYİH verilerinde tüketim tarafındaki yavaşlamanın nispeten belirgin bir daralmaya evrilmesini bekliyoruz. Öncü göstergeler parasal sıkılaşma ve asgari ücrete ara dönem zammı yapılmamasının iç talebi zayıflattığını ve ekonominin daralmaya başladığını gösteriyor. Ağustos öncü ihracat verileri dirençli gözükse de Avrupa ekonomisinde yavaşlama, Türk lirasında reel değerlenme ve Çin’in agresif ticaret politikaları önümüzdeki aylarda ihracat tarafını baskılayabilir.


Kaynak: S&P-İSO
Üçüncü çeyrek için daralma sinyali veren öncü göstergelerin başında Temmuz ayında 47,2, Ağustos ayında 47,8 açıklanan İSO İmalat PMI geliyor. Ağustos PMI üretim alt kaleminde 10 sektörün tamamı belirgin daralma bölgesinde. Tekstil, demir-çelik, elektronik-elektrikli ürünler (beyaz eşya) ve kara-deniz taşıtları (otomotiv ve gemi üretimi) daralmada başı çekiyor. Genel olarak PMI verisine göre daha pozitif sinyal veren MÜSİAD Sanayi SAMEKS Temmuz ayında 49,4, Ağustos ayında 46,3 seviyesine geriledi. Temmuz ayında 46,2, Ağustos ayında 46,9 gelen Hizmetler SAMEKS rakamları salgın şok aylarından bu yana en düşük seviyede. Sektörel güven endeksleri ve kredi büyümesinde yavaşlama da üçüncü çeyrekte belirgin daralan ekonomi senaryosunu destekliyor.

Diğer yandan hem özel sektör hem de kamuda asgari ücretten bağımsız uygulanan ara dönem ücret zamları tüketimi destekleyebilir. 10-11-16 Eylül tarihlerinde yayımlanacak Temmuz ayı sanayi üretim, perakende satış ve hizmet üretim verileri akabinde daha net fikir edineceğiz.

2024’te %3,1, 2025’te %3,5 büyüme bekliyoruz
Geçtiğimiz ay daralma sinyalleri çokluğunda 2024 yıl geneli GSYİH büyüme tahminimizi %3,4’ten %3,1’e çekmiştik. Beklentimizden güçlü ikinci çeyrek verilerine rağmen (i) birinci çeyrek verisinde aşağı yönlü revizyon, (ii) üçüncü çeyrekte daralma sinyalleri ve (iii) sanayi sektör temsilcilerinin olumsuz beklentileri sebebiyle tahminimizde yukarı yönlü güncelleme yapmıyoruz. 2025 yılında ise %3,5 reel büyüme öngörüyoruz.

Serhat Gürleyen, Araştırma Direktörü
Dağlar Özkan, Ekonomist

 Detaylı bilgi almak, İş Yatırım’ın güncel raporlarına ulaşmak için aşağıdaki linki kullanabilirsiniz.

https://arastirma.isyatirim.com.tr/2024/09/02/ekonomi-ikinci-ceyrekte-daralmadan-yavasliyor/
 
İş Yatırım Menkul Değerler A.Ş.
 www.isyatirim.com.tr

                           ***
                  Yasal Uyarı
 
 Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeler yatırım danışmanlığı kapsamında değildir.Yatırım danışmanlığı hizmeti ; aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri, mevduat kabul etmeyen bankalar ile müşteri arasında imzalanacak yatırım danışmanlığı sözleşmesi çerçevesinde sunulmaktadır.Burada yer alan yorum ve tavsiyeler, yorum ve tavsiyede bulunanların kişisel görüşlerine dayanmaktadır.Bu görüşler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabılır.Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.