Büyümeyi özel tüketim ve ihracat sırtladı- BETAM

Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) " "raporunu yayınladı:

Türkiye ekonomisi 2022 yılının ikinci çeyreğinde yüzde 7,6 büyüdü. Bu çeyrekte büyümeye en büyük katkı 12,3 yüzde puan ile özel tüketimden geldi. Dış ticaret katkısı bu çeyrekte 3,9 yüzde puan olarak gerçekleşti. Stok değişimi büyümeyi 10,3 yüzde puan düşürdü. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış serilere göre ise GSYH özel tüketim ve ithalat katkısıyla bir önceki çeyreğe kıyasla yüzde 2,1 büyüdü. Çeyreklik büyümeye özel tüketim 2,3 yüzde puan, dış ticaret ise 1,7 yüzde puan katkı yaptı. Stok değişimi ve yatırımlar ise çeyreklik büyümeyi sırasıyla 1,3 ve 0,4 yüzde puan aşağı çekti.
2022 ilk çeyreğine ait çeyreklik büyüme rakamlarının olağanüstü bir revizyona uğradığını gözlemliyoruz. 1,2 olan ilk çeyrek GSYH büyümesinin 0,7; eksi yüzde 2,8 olan özel tüketim büyümesinin yüzde 1,6 olarak revize edildiğini gözlemliyoruz. Özel tüketimdeki bu devasa güncellemeye rağmen GSYH büyüme oranının görece az değişmesi araştırmaya değer bir konu. Betam olarak önümüzdeki günlerde revizyonlar konusu ile ilgili daya ayrıntılı bir araştırma notu yayınlayacağız.

Özel tüketimde artış sürüyor
2022 yılının ikinci çeyreğinde özel tüketim yıllık yüzde 22,5 artarak büyümeye 12,3 yüzde puan katkı yaptı (Tablo 1). Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış rakamlara baktığımızda ise özel tüketimin yüzde 3,9 artarak çeyrekten çeyreğe büyümeye 2,3 yüzde puan katkı yaptığını görüyoruz.

Yatırım harcamaları az da olsa arttı
Yatırım harcamaları bu çeyrekte yıllık bazda yüzde 4,7 artarak büyümeye 1,4 yüzde puan katkı yaptı. Çeyreklik bazda ise bir önceki çeyreği kıyasla yüzde 1,3 azalarak büyümeyi 0,4 yüzde puan baskıladı

Stoklar erimeye devam etti
Stok değişimlerinin yıllık büyümeyi baskılamaya devam ettiğini görüyoruz. Stok değişimlerinin yıllık büyümeye katkısı eksi 10,3 yüzde puan (Tablo 1), mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış veriye göre ise çeyreklik büyümeye katkısı eksi 1,3 yüzde puan olarak gerçekleşti . Stok değişiminin yıllık büyümeye katkısı negatif oldu. Bunun sebebi pandemi döneminde biriken stokların, 2021’de olduğu gibi 2022’nin ilk çeyreğinde de erimeye devam etmesidir. Azalan stoklar sebebi ile üretim artışının tüketim artışına kıyasla daha düşük kaldığını söyleyebiliriz.

Dış ticaret katkısı pozitif
2022 yılının ikinci çeyreğinde yıllık bazda ihracat yüzde 16,4, ithalat ise yüzde 5,8 arttı. Dış ticaretin büyümeye katkısı 3,9 yüzde puan oldu (Tablo 1). Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış rakamlara bakıldığınsa ise ihracatın yüzde 4,1, ithalatın ise yüzde 0,7 arttığı, dış ticaretin çeyreklik büyümeye 1,7 yüzde puan katkı yaptığı görülmektedir .

Kamu harcamaları arttı
2022 yılının ikinci çeyreğinde kamu harcamaları yüzde 2,3 artarak yıllık büyümeye 0,3 yüzde puan katkı yaptı (Tablo 1). Mevsimsellikten arındırılmış rakamlarda ise, kamu tüketimi yüzde 1,1’lik artışla, büyümeye 0,1 yüzde puan katkı yapmıştır.

 
Büyümenin geleceği
2022’nin ikinci çeyreğinde büyümeyi, ilk çeyrekte olduğu gibi, iki bileşen sırtladı: özel tüketim ve ihracat. İlk çeyrek sonu dolar kuru 14’ler seviyesinde iken ikinci çeyrek sonuna doğru 17’nin üstüne çıktığı için TL’deki değer kayıpları sebebiyle ihracat artışının hız kesmediğini gözlemliyoruz. Özel tüketimin hız kesmemesi pandemi sonrası tüketim eğiliminin yüksek seyretmesi ve yüksek enflasyon beklentileri nedeniyle dayanıklı mal talebinin öne çekilmesi ile açıklanabilir. Özel tüketim ve ihracattaki artışlara rağmen yatırımların neredeyse yerinde sayması ve stokların erimeye devam etmesi gelecek dönemlere ilişkin reel sektör açısından büyük belirsizlikler olduğuna işaret ediyor. Devam eden enflasyonist sürecin de bu belirsizliği artırdığına şüphe yok.